RsCfaUD4mJ4xP1

Na zdjęciu kręta rzeka w płaskim terenie. Brzegi porośnięte trawą.

1. Położenie i ukształtowanie Nizin Środkowopolskich

Niziny Środkowopolskie zajmują blisko 1/3 powierzchni naszego kraju. Rozciągają się szerokim, nieregularnym pasem w kierunku północny wschód – południowy zachód na południe od pasa pojezierzy.
W obrębie Nizin Środkowopolskich wyróżnia się kilka dużych krain geograficznych – Nizinę Mazowiecką, Nizinę Wielkopolską, Nizinę Śląską oraz Nizinę Podlaską i Polesie. Taki podział jest w pewnym stopniu zgodny z podziałem na makroregiony wyznaczone przez Kondrackiego, jednak obejmuje mniej jednostek tego rzędu.

RQtHPMKdBDZrY1

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną Nizin Środkowopolskich. Na mapie dominuje kolor zielony oznaczający niziny i żółty – oznaczający wyżyny. Oznaczono i opisano miasta, rzeki, jeziora i szczyty. Opisano pojezierza, niziny, wyżyny, góry i inne krainy geograficzne oraz państwa sąsiadujące z Polską. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwa stopnie.

R1NAGfxhHTLau1

Ilustracja przedstawia fragment mapy hipsometrycznej Polski obejmujący pas Nizin Środkowopolskich. W obrębie mapy treść niedotyczącą pasa Nizin Środkowopolskich została zamglona. Na mapie dominuje kolor zielony oznaczający niziny i żółty – oznaczający wyżyny. Oznaczono i opisano miasta, rzeki, jeziora i szczyty. Opisano pojezierza, niziny, wyżyny, góry i mniejsze krainy geograficzne oraz państwa sąsiadujące z Polską. Czerwoną wstążko zaznaczono granice państw. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co trzydzieści minut. W legendzie opisano znaki użyte na mapie.

Północną granicę Nizin Środkowopolskich wyznacza zasięg zlodowacenia północnopolskiego, który jest jednocześnie południową granicą pojezierzy. Natomiast za południową granicę pasa nizin można przyjąć zasięg zlodowacenia środkowopolskiego. Wyznaczony w ten sposób obszar Nizin Środkowopolskich znajdował się:

• na przedpolu lodowca w czasie ostatniego zlodowacenia;

• pod lądolodem w czasie dwóch wcześniejszych zlodowaceń (środkowopolskiego i południowopolskiego);

• poza zasięgiem alpejskich ruchów górotwórczych .

Polecenie 2

Korzystając z map powyżej i mapy zasięgów zlodowaceń, porównaj przebieg północnej i południowej granicy Nizin Środkowopolskich z zasięgami odpowiednich zlodowaceń. Wskaż największe różnice w ich przebiegu.

RiAmOlz0SfqbP1

Ilustracja przedstawia konturową mapę Polski z podziałem na województwa. Na mapie przedstawiono granice województw, przedstawiono i opisano hydrografię oraz miasta wojewódzkie. Kolorowymi liniami przedstawiono zasięg czterech zlodowaceń. Jeden – zlodowacenie podlaskie – zielona linia biegnie z północnego zachodu na środkowy wschód.Dwa – zlodowacenie południowopolskie – czarna linie biegnie równoleżnikowo na południu Polski wzdłuż Przedgórza Sudeckiego i Pogórza Karpackiego.Trzy – zlodowacenie środkowopolskie – niebieska linia biegnie z zachodu na wschód najpierw wzdłuż Przedgórza Sudeckiego, następnie skręca na północ ponad Kielce, potem kieruje się na południe ku ujściu Sanu do Wisły i potem kieruje się na wschód.Cztery – zlodowacenie północnopolskie – czerwona linia biegnie z okolic Zielonej Góry z zachodu na wschód, na wysokości Niziny Mazowieckiej kierując się ku północy.Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co jeden stopień.

Podczas ostatniego zlodowacenia na Nizinach Środkowopolskich panowały surowe warunki klimatyczne, w których następowało zrównywanie oraz obniżanie powstałych wcześniej glacjalnych i fluwioglacjalnych form terenu, czyli denudacja. Intensywne było m.in. wietrzenie mrozowe powodujące rozkruszanie skał na skutek zamarzania wody w szczelinach. Jednocześnie tworzyły się nowe formy terenu, np. wydmy śródlądowe budowane z piasków wywianych z osadów wodnolodowcowych. W bezpośrednim sąsiedztwie czoła lądolodu gromadziły się wody rzek, które odpływały zgodnie z nachyleniem terenu. Dłuższy postój lodowca sprawiał, że wzdłuż jego czoła powstawała szeroka dolina o płaskim dnie – pradolina. W pasie nizin zaznacza się kilka odcinków pradolin, np. Warszawsko‑Berlińska, Głogowsko‑Barucka, Baryczy, Biebrzy‑Narwi. Pradoliny wskazują jednocześnie zasięgi poszczególnych faz i stadiałów zlodowaceń.

Polecenie 3

Korzystając z mapy utworów czwartorzędowych, wskaż pradoliny na Nizinach Środkowopolskich. Korzystając z mapy hipsometrycznej, odczytaj nazwy rzek, które dziś płyną tymi pradolinami.

R8CdlTEjfNDCx1

Ilustracja przedstawia mapę Polski. Na mapie kolorami zaznaczono rodzaje skał z epoki plejstocenu i holocenu czyli utwory czwartorzędowe. Czerwonymi kropkami zaznaczono miasta wojewódzkie i opisano je. Opisano rzeki i państwa sąsiadujące z Polską.Większą część obszaru Polski pokrywa jasnobrązowy obrazujący plejstoceńskie piaski żwiry i gliny zwałowe lodowcowe występujące pod postacią wysoczyzn morenowych. Poprzeplatane są one kolorem żółtym obrazującym piaski i żwiry wodnolodowcowe, głównie sandrowe. Obszary górskie oznaczono kolorem pomarańczowym obrazującym gliny stokowe. Wzdłuż rzek występuje kolor zielony obrazujący piaski i żwiry rzeczne oraz piaski den pradolin. Kolor różowy na obszarze Wyżyny Częstochowskiej, Wyżyny Lubelskiej i Kotliny Sandomierskiej obrazuje lessy.Kolorowymi liniami przedstawiono zasięg czterech zlodowaceń. zlodowacenie podlaskie – zielona linia biegnie z północnego zachodu na środkowy wschód.zlodowacenie południowopolskie – czarna linie biegnie równoleżnikowo na południu Polski wzdłuż Przedgórza Sudeckiego i Podgórza Karpackiego.zlodowacenie środkowopolskie – niebieska linia biegnie z zachodu na wschód najpierw wzdłuż Przedgórza Sudeckiego, następnie skręca na północ ponad Kielce, potem kieruje się na południe ku ujściu Sanu do Wisły i potem kieruje się na wschód.zlodowacenie północnopolskie – czerwona linia biegnie z okolic Zielonej Góry z zachodu na wschód, na wysokości Niziny Mazowieckiej kierując się ku północy.Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co jeden stopień. Po lewej stronie mapy w legendzie umieszczono w pionie osiem kolorowych prostokątów, które opisano nazwami skał z okresu plejstocenu i holocenu, opisano zasięgi zlodowaceń i literowe oznaczenia pradolin.

Nizina Mazowiecka jest największa ze wszystkich naszych krain nizinnych. W jej obrębie, zgodnie z podziałem Kondrackiego, wyróżnić można trzy strefy o różnym ukształtowaniu terenu:

• północną – równinną, płaską lub lekko pofałdowaną, co jest wynikiem silnej denudacji;

• środkową – szerokie, płaskodenne obniżenia Kotliny Warszawskiej i doliny Wisły, w których miejscami utworzyły się duże wydmy śródlądowe;

• południową – pofałdowaną dawnymi wzgórzami morenowymi, np. Wzniesieniami Łódzkimi czy Wysoczyzną Rawską.

Na Nizinie Podlaskiej dominują tereny płaskie, równinne, które lokalnie urozmaicone są morenowymi wzniesieniami ostańcowymi. Ważnymi składnikami tamtejszego ukształtowania terenu są szerokie doliny rzeczne:

• dolina Bugu – dzieli Nizinę Podlaską na Nizinę Północnopodlaską i Nizinę Południowopodlaską;

• dolina Biebrzy – stanowi fragment pradoliny Biebrzy‑Narwi;

• dolina Wieprza – wykorzystuje pradolinę Wieprz‑Krzna, której odcinek jest granicą między Podlasiem a Polesiem.

Na Nizinie Wielkopolskiej przeważają zdenudowane wysoczyzny morenowe. Ukształtowanie terenu jest słabo urozmaicone. Nie ma ani większych wzniesień, ani dolin rzecznych. Dopiero na południu zaznaczają się duże płaskodenne obniżenia terenu – Kotlina Żmigrodzka i Milicka. Jednak wg Kondrackiego nie zaliczają się one do Niziny Wielkopolskiej podobnie jak znajdujący się dalej na południe długi Wał Trzebnicki, stanowiący modelowy przykład moreny czołowej.
Po drugiej stronie Wału Trzebnickiego położona jest Nizina Śląska. W środkowej jej części, wzdłuż doliny Odry, rozciągają się płaskie tereny równin morenowych. Na południowym wschodzie powstały duże formy akumulacji wiatrowej – piaszczyste wydmy śródlądowe Równiny Opolskiej i pokrywy lessowe Płaskowyżu Głubczyckiego. Wydmy utworzyły się też na zachodzie, na Nizinie Śląsko‑Łużyckiej.

iGiSJ0o71A_d458e130

R1VDsou8vqtID1

Ilustracja przedstawia mapę Polski z wydzielonymi różnymi kolorami podprowincjami, a wewnątrz nich pooddzielane cienkimi czerwonymi liniami są makroreginy. Wydzielone są następujące podprowincje – kolorem niebieskim wydzielone są Pobrzeża Południowobałtyckie, szaroniebieskim Pobrzeża Wschodniobałtyckie, fioletowym Pojezierza Połuniowobałtyckie, fioletowym ciemniejszym Pojezierza Wschodniobałtyckie, ciemnozielonym Niziny Sasko-Łużyckie, jasnozielonym Niziny Środkowopolskie, zielononiebieskim Wysoczyzny Podlasko-Białoruskie, innym odcieniem ciemnozielonym Polesie, jasnobrązowym Sudety i Pogórze Sudeckie, jasnopomarańczowym Wyżyna Śląsko-Krakowska, pomarańczowym Wyżyna Małopolska, innym odcieniem pomarańczowego Wyżyna Lubelsko-Lwowska, brązowym Wyżyna Wołyńsko-Podlaska, żółtopomarańczowym Północne Podkarpacie, czerwonobrązowym Zewnętrzne Karpaty Zachodnie, intensywnym czerwonobrązowym Centralne Karpaty Zachodnie, oraz innym odcieniem tego koloru Beskidy Wschodnie.Czerwonymi liniami średniej grubości zaznaczono granice między podprowincjami geograficznymi w ramach wydzielonych wcześniej prowincji.Cienkimi czerwonymi liniami zaznaczono granice makroregionów w obrębie podprowincji i opisano je. W każdej podprowincji wydzielono kilka makroregionów.Przez Polskę przebiega zaznaczona granatową grubszą linią granica pomiędzy obszarem Europy Wschodniej i obszarem Europy Zachodniej.Kolory poza granicami Polski są zamglone, opisane są państwa sąsiadujace z Polską i Morze Bałtyckie.

iGiSJ0o71A_d458e143

Rgjl6flsWg5dJ1

Ilustracja zawiera dwie mapy Polski, pierwsza zawiera prowincje geograficzne, a druga podprowincje geograficzne. Na pierwszej mapie czerwonymi liniami zaznaczono granice między prowincjami geograficznymi, Różnymi odcieniami koloru czerwonego, pomarańczowego i zielonego oznaczono poszczególne prowincje i opisano je: Niż Środkowoeuropejski, Niż Wschodniobałtycko-Białoruski, Masyw Czeski, Wyżyny Polskie, Wyżyny Ukraińskie, Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym oraz Karpaty Wschodnie z Podkarpaciem Wschodnim. Wszystkie te prowincje obejmują tereny Polski i sięgają poza granice kraju. Największą część mapy zajmuje Niż Środkowoeuropejski obejmujący zachodnią, północno-zachodnią i centralną część Polski oraz Niemcy. Na drugiej mapie różnymi odcieniami koloru czerwonego, pomarańczowego i zielonego oznaczono poszczególne prowincje z pierwszej mapy, a czerwonymi liniami zaznaczono granice między podprowincjami geograficznymi w ramach wydzielonych wcześniej prowincji i opisano je. W obrębie Niżu Środkowoeuropejskiego opisano Pobrzeża Południowobałtyckie i Pojezierza Południowobałtyckie oraz Niziny Środkowopolskie i Niziny Sasko-Łużyckie. W obrębie Wyżyn Polskich opisano Wyżynę Śląsko-Krakowską, Wyżynę Małopolską i Wyżynę Lubelsko-Lwowską. Karpaty Wschodnie i Zachodnie również rozbito na pięć mniejszych podprowincji, które opisano. Niż Wschodniobałtycko-Białoruski obejmuje cztery podprowincje, a w obrębie prowincji Wyżyny Ukraińskie znalazła się podprowincja Wyżyna Wołyńsko-Podolska.

2. Klimat, wody, gleby, roślinność i zwierzęta Nizin Środkowopolskich

Klimat Nizin Środkowopolskich, podobnie jak w przypadku pobrzeży i pojezierzy, cechuje się wzrostem kontynentalizmu w kierunku wschodnim. Dotyczy to zwłaszcza różnic temperatury między latem a zimąiGiSJ0o71A_d458e198różnic temperatury między latem a zimą – latem są podobne na całych nizinach, ale zimą na wschodzie jest zdecydowanie chłodniej.

Warto zwrócić tu uwagę na obszar Niziny Śląskiej, gdzie występują najwyższe średnie temperatury roczne i najdłuższy okres wegetacyjny w PolsceiGiSJ0o71A_d458e210okres wegetacyjny w Polsce – miejscami nawet powyżej 230 dni w roku. Jest to wynik korzystnego położenia geograficznego tego regionu:

• na południu, czyli w strefie większego promieniowania słonecznego;

• za barierą Sudetów, które często ograniczają napływ chłodnego powietrza związanego z frontami atmosferycznymi;

• z dala od kontynentalnych mrozów w zimie.

Przez obszar Nizin Środkowopolskich płyną wszystkie największe rzeki naszego kraju. Część z nich wykorzystuje pradoliny, część jednak tworzy własne doliny, które mogą osiągać znaczne rozmiary, np. dolina Wisły, Odry, Warty, Bugu, Narwi. Odgrywają one istotną rolę w rzeźbie terenu, szczególnie właśnie na nizinach, ponieważ często są jedynym urozmaiceniem rozległych, płaskich powierzchni.
Na Nizinach Środkowopolskich prawie nie ma jezior naturalnych. Jedyne ich skupisko – małe jeziorka o pochodzeniu krasowym – występuje na Polesiu Lubelskim. Pozostałe nieliczne jeziora to na przykład starorzecza w dolinach rzecznych albo małe bezodpływowe stawy na terenach podmokłych. Terenów podmokłych na nizinach mamy całkiem sporo. Największy ich kompleks znajduje się na Podlasiu w dolinie rzeki Biebrzy – to tzw. Bagna Biebrzańskie. Mokradła spotkać też można w wielu miejscach na Polesiu oraz w Kotlinach: Warszawskiej, Milickiej, Żmigrodzkiej.

Pod powierzchnią Nizin Środkowopolskich występują wody podziemne. Mogą one znajdować się na różnych głębokościach, przy czym najpłycej zalegają w obniżeniach terenu, np. w dolinach rzek (na terenach podmokłych sięgają powierzchni ziemi). W Kotlinie Warszawskiej specyficzny układ warstw skalnych – przepuszczających i nieprzepuszczających wodę – przyczynił się do powstania niecki artezyjskiej, na dnie której wody podziemne znajdują się pod ciśnieniem hydrostatycznym. Dzieje się tak dlatego, ponieważ wody spłynęły przepuszczalną warstwą piasków i żwirów na znaczną głębokość, a znajdująca się powyżej nieprzepuszczalna warstwa iłów i węgli brunatnych uniemożliwia odpływ. Jeśli przebije się (przewierci) warstwę nieprzepuszczalną, to wody podziemne na skutek działania ciśnienia samoczynnie wypłyną na powierzchnię. Tak właśnie działają studnie artezyjskie.

Rdh1bTpJ1XMhv1

Na ilustracji warstwy ułożone jedna na drugiej, na spodzie margle, piaski i żwiry trzeciorzędowe z wodami artezyjskimi. Wyżej iły i węgle, piaski i żwiry czwartorzędowe. Na powierzchni otwory opisane Łowicz, Sochaczew i Mińsk Mazowiecki oraz położona na środku Warszawa.

Na równinnych obszarach Nizin Środkowopolskich dominują słabe gleby bielicowe i płowe. W dolinach rzecznych i innych wilgotnych obniżeniach terenu występują lepsze gleby bagienne, mady, a miejscami też bardzo dobre czarne ziemie. Wyjątkowym regionem jest Nizina Śląska, gdzie zgromadziło się najwięcej dobrych gleb. W okolicach Wrocławia mamy dużo czarnych ziem, mad i gleb brunatnych. Natomiast na Płaskowyżu Głubczyckim na grubej pokrywie lessowej wytworzyły się gleby najlepsze – czarnoziemy.
Niziny Środkowopolskie były wykorzystywane rolniczo ze względu na korzystny klimat i płaski, dostępny teren. Dlatego na obszarze tym wykarczowana została niemal cała roślinność naturalna. Zachowały się tylko nieliczne większe kompleksy leśne, w tym najcenniejszy z nich – Puszcza Białowieska na Nizinie Podlaskiej. Jest to unikatowy na skalę europejską naturalny las pierwotny. Tworzą go drzewostany liściaste i mieszane z udziałem dębu, grabu, brzozy, olszy, jesionu, lipy, a ponadto sosny i świerka. W lesie tym żyją żubry oraz inne zwierzęta, m.in. jelenie, sarny, dziki, lisy, wilki, rysie.

ReEjgKu0Hp7EN1

panorama wirtualna Białowieski Park Narodowy

panorama wirtualna Białowieski Park Narodowy

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DZOzlECp

Na północ od Puszczy Białowieskiej znajduje się Puszcza Knyszyńska z lasami iglastymi i mieszanymi porastającymi niewielkie wzgórza morenowe. Na zachód od niej rozciąga się duży, płaski obszar Bagien Biebrzańskich porośnięty trawami, trzcinami i turzycami, wśród których swoje siedliska mają ptaki wodne oraz inne zwierzęta lubiące wilgotne środowisko – bobry, wydry, łosie.

Rc3FuHSnD8qyW1

Panorama Biebrzański Park Narodowy

Panorama Biebrzański Park Narodowy

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DZOzlECp

Poza Podlasiem większe kompleksy leśne – Bory Stobrawskie i Bory Dolnośląskie – mamy na Nizinie Śląskiej. Polesie Lubelskie porastają zabagnione Lasy Sobiborskie. Na Nizinie Mazowieckiej występują mniejsze kompleksy, np. Puszcza Kampinoska i Puszcza Kozienicka, a także Puszcza Kurpiowska, którą tworzą tereny leśno‑łąkowe. Na Nizinie Mazowieckiej i Wielkopolskiej lasów jest bardzo mało.

R1Z8KN9v9IrVt1

Ilustracja przedstawia fragment mapy Polski obejmujący Niziny Środkowopolskie, na którym przedstawiono roślinność rzeczywistą. Na mapie przeważa kolor beżowy obrazujący grunty orne, na którym równomiernie rozmieszczone są małe plamy koloru zielonego obrazujące występowanie lasów iglastych (kolor ciemnozielony), lasów liściastych (kolor jasnozielony), łąk i pastwisk (kolor bardzo jasny zielony). Oznaczono i opisano miasta, rzeki i jeziora. Opisano pojezierza, niziny, wyżyny i góry oraz państwa sąsiadujące z Polską. Podpisano również większe kompleksy leśne, jak Bory Dolnośląskie, Puszcza Białowieska i tym podobne. Największe skupisko lasów iglastych występuje w rejonie Zielonej Góry. W obrębie dużych miast kolorem różowym oznaczono tereny zabudowane lub przemysłowe. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwa stopnie. W legendzie mapy objaśniono znaki i barwy użyte na mapie.

R13bl19jzKCNM1

Wycieczka wirtualna po Puszczy Kampinoskiej

Wycieczka wirtualna po Puszczy Kampinoskiej

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DZOzlECp

iGiSJ0o71A_d458e198

RxhXey1grPETT1

Średnie temperatury powietrza w Polsce w styczniu i lipcu

iGiSJ0o71A_d458e210

RBgVdB1g9UBY51

Ilustracja przedstawia mapę Polski. Na mapie kolorami zaznaczono długość okresu wegetacyjnego. Z lewej strony mapy jest kolor brązowy, przechodzący w kierunku wschodnim w czerwony, potem żółty, zielony do zielono-niebieskiego. Najwięcej obszarów w kolorze zielonym i zielono-niebieskim występuje na północnym-wschodzie i na południu. W południowej części mapy, obejmującym góry występuje również kolor niebieski. Na izoliniach opisano długość okresu wegetacyjnego od stu dziewięćdziesięciu dni – kolor niebieski do dwustu trzydziestu dni – kolor brązowy. Czerwonymi punktami zaznaczono miasta wojewódzkie. Mapa pokryta jest siatką równoleżników i południków. Dookoła mapy jest biała ramka, w której opisane są współrzędne geograficzne. Poniżej mapy w legendzie umieszczono prostokątny poziomy pasek. Pasek podzielono na osiem kolorów. Z lewej strony niebieski, niebiesko-zielony, dalej zielony przez żółty, pomarańczowy i czerwony do brązowego. Na izoliniach opisano długość okresu wegetacyjnego od stu dziewięćdziesięciu dni – kolor niebieski do dwustu trzydziestu dni – kolor brązowy. Opisano izolinie sto dziewięćdziesiąt dni, dwieście, dwieście pięć, dwieście dziesięć, dwieście piętnaście, dwieście dwadzieścia, dwieście dwadzieścia pięć, dwieście trzydzieści dni.

3. Typy krajobrazów naturalnych na Nizinach Środkowopolskich

Na Nizinach Środkowopolskich występuje krajobraz staroglacjalny strefy peryglacjalnej. Dominują tam rozległe, bezleśne, płaskie lub lekko pofałdowane równiny denudacyjne. Miejscami są one poprzecinane większymi lub mniejszymi dolinami rzecznymi będącymi w niektórych przypadkach pradolinami. Na bazie pradolin utworzyły się też płaskodenne kotliny. Monotonny krajobraz Nizin Środkowopolskich urozmaicają wały ostańcowych wzgórz morenowych oraz wypłaszczone wzniesienia piaszczystych wydm śródlądowych i pokryw lessowych.

RJRznnwCv2IFh1

Ilustracja przedstawia mapę Polski. Na mapie za pomocą kolorów przedstawiono typy krajobrazu. Na mapie przedstawiono i opisano rzeki i jeziora, miasta, przedstawiono granice Polski i granice województw, opisano nazwy państw sąsiadujących. Szarymi liniami przedstawiono granice pasów krajobrazu. Mapa składa się z warstw, które można dowolnie wyłączać. Na kolejnych warstwach przedstawiono jakie typy krajobrazu występują w poszczególnych pasach rzeźby terenu, wśród których wydzielono: pobrzeża, pojezierza, niziny, wyżyny, kotliny i góry. Warstwa nizin: W pasie nizin przeważa kolor jasnozielony obrazujący krajobraz równin denudacyjnych, oznaczony kolorem żółtym krajobraz dolinny wydmowy. Kolorem niebieskim przedstawiono krajobraz terasów zalewowych w dolinach rzek. Liczne są wzgórza ostańcowe przedstawione za pomocą sygnatury trójkąta. Na styku z pasem gór w zachodniej część Polski występuje krajobraz wyżynny lessowy oznaczony kolorem różowym.

ROsO1hFtk9vYV1

Na zdjęciu rozległy płaski teren porośnięty trawą. W tle las.

RsCfaUD4mJ4xP1

Na zdjęciu kręta rzeka w płaskim terenie. Brzegi porośnięte trawą.

ROon5IFrKtWaQ1

Na zdjęciu teren lekko pofałdowany. Na szczycie wzniesień las.

R1RXF5SUbg3iJ1

Na zdjęciu rozległy płaski teren, w tle pofałdowany. Na drugim planie góry.

RIx8GuwAHInt31

Na zdjęciu rzeka w płaskiej dolinie. Brzegi porośnięte trzcinami. Kajaki.

RZ8RHyqa4hokW1

Na zdjęciu kilka żubrów w lesie.

R141iQpQOhsKJ1

Na zdjęciu jezioro zarośnięte trzciną. W tle drzewa.

Ra5k3sXwaKbgq1

Na zdjęciu piaszczysty, pofaldowany teren, pojedyncze kępy trwa. W tle drzewa.

Podsumowanie

• Niziny Środkowopolskie zajmują około 1/3 powierzchni naszego kraju.

• Główne krainy geograficzne w pasie nizin to Nizina Mazowiecka, Nizina Podlaska, Nizina Wielkopolska, Nizina Śląska, Polesie Lubelskie.

• Rzeźba terenu Nizin Środkowopolskich ma charakter staroglacjalny, tzn. została najpierw ukształtowana przez dawne zlodowacenia, a potem, w czasie ostatniego zlodowacenia, kiedy nie była pokryta lądolodem, geologiczne procesy zewnętrzne przyczyniły się do zrównania jej powierzchni (denudacji).

• Główne formy ukształtowania terenu na Nizinach Środkowopolskich to równiny denudacyjne, ostańcowe wzgórza morenowe, doliny rzeczne i pradoliny oraz kotliny.

• Klimat Nizin Środkowopolskich cechuje się wzrostem kontynentalizmu w kierunku wschodnim. Na Nizinie Śląskiej, dzięki korzystnemu jej położeniu, jest zdecydowanie najcieplej.

• Przez Niziny Środkowopolskie przepływają niemal wszystkie największe nasze rzeki, których doliny często są istotnym urozmaiceniem płaskiego terenu.

• Na nizinach jest bardzo mało jezior; jedyne większe ich skupisko występuje na Polesiu Lubelskim.

• Kotlina Warszawska to niecka artezyjska, w której po przewierceniu warstwy skał nieprzepuszczalnych woda podziemna samoczynnie wypływa na powierzchnię.

• W pasie nizin dominują słabe gleby bielicowe i płowe. Wyjątkiem jest Nizina Śląska, gdzie jest dużo dobrych gleb – brunatnych, czarnych ziem i czarnoziemów.

• Na Nizinach Środkowopolskich występuje bardzo mało lasów. Większe ich kompleksy to Puszcza Białowieska i Knyszyńska na Podlasiu oraz Bory Dolnośląskie i Stobrawskie na Śląsku.

• Typowym krajobrazem Nizin Środkowopolskich są płaskie, bezleśne tereny.

Zobacz także

Jak lodowce i lądolody przekształcają powierzchnię Ziemi?iQPnA8S8vDJak lodowce i lądolody przekształcają powierzchnię Ziemi?
Współczesna rzeźba Polski a dawne wydarzenia geologiczneiikthmJDuAWspółczesna rzeźba Polski a dawne wydarzenia geologiczne
Wpływ zlodowaceń na rzeźbę Polskiibv7iXNGUEWpływ zlodowaceń na rzeźbę Polski
Cechy klimatu PolskiiKAvfw8TYYCechy klimatu Polski
Wody powierzchniowe i podziemne w Polsceidz3kbLYuCWody powierzchniowe i podziemne w Polsce
Zróżnicowanie gleb i roślinności na obszarze Polskiig0DrBcVI8Zróżnicowanie gleb i roślinności na obszarze Polski
Geograficzne regiony PolskiiS7jkMgAKPGeograficzne regiony Polski

Zadania