R1djPcT9OGadl1

Ilustracja przedstawia mapę świata. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Opisano kontynenty.Na mapie za pomocą niebieskich linii przedstawiono granice łowisk. Na obszarze Oceanu Spokojnego i Atlantyckiego wydzielono po sześć łowisk, na obszarze Oceanu Indyjskiego – dwa łowiska. Za pomocą sygnatur ryb o zróżnicowanej wielkości przedstawiono udział danego łowiska w połowach światowych. Opisano wartości liczbowe w procentach. Największa sygnatura znajduje się na terenie łowiska Pacyfiku Północno-Zachodniego – dwadzieścia sześć procent udziału łowiska w połowach światowych.Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co piętnaście stopni.Na górze w legendzie mapy objaśniono znaki użyte na mapie.

1. Znaki kartograficzne

Aby mapa lub plan spełniały swoje zadania, muszą być wykonane w taki sposób, aby każdy potrafił je właściwie odczytać. Dlatego właśnie zamieszcza się na nich wiele różnych oznaczeń – nazywamy je znakami kartograficznymiznaki kartograficzneznakami kartograficznymi. Za ich pomocą na mapach i planach przedstawia się różne obiekty i zjawiska istniejące w rzeczywistości (np. położenie drogi) lub umowne, będące efektem różnego rodzaju ustaleń (np. granice państw). Znaczenie tych symboli zawsze opisane jest w legendzielegendalegendzie.

RyLDLJ9FRfJWb1

Typowa mapa i jej elementy

Typowa mapa i jej elementy

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DkBe32MrX

R19akBEUIKHij1

Na ilustracji ukazano rodzaje znaków kartograficznych, które dzielą się na:- znaki konturowe w postaci prostokątów z ikonkami: lasy liściaste, lasy iglaste, lasy mieszane, sady i drzewa owocowe;- znaki punktowe i symboliczne w postaci prostokątów, kółek, trójkątów: kościoły, cmentarze, zakłady, pomniki, kominy, wieże, kopalnie, stacje benzynowe;- znaki linearne w postaci linii: rzeki, strumienie, kanały;- znaki opisowe liczbowe i słowne: grobla, wał, punkt wysokościowy, skróty słowne, na przykład: br - browar.

Znaki kartograficzne mogą przybierać różną formę w zależności od rodzaju i przeznaczenia mapy

RRyQdHcX3uTjc1

INa ilustracji przedstawiono dolinę lotniczą zlokalizowaną w południowo-wschodniej Polsce w rejonie Rzeszowa. Na mapie za pomocą sygnatur przedstawiono koncentrację firm przemysłu lotniczego oraz centrum badawczo-rozwojowe. W Mielcu jest fabryka samolotów i śmigłowców, a w Świdniku fabryka śmigłowców. Na mapie przedstawiono również dziesięć miast, w których występuje produkcja komponentów lotniczych.Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co jeden stopień.W legendzie mapy objaśniono znaki użyte na mapie: produkcja samolotów, produkcja śmigłowców, produkcja komponentów lotniczych, centrum badawczo-rozwojowe.

R1Pndb6JHLiC61

Na ilustracji ukazano mapę Europy. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie za pomocą sygnatur przedstawiono liczbę Polaków zameldowanych w Polsce, ale przebywających w celach zarobkowych w innych krajach w 2013 roku. Wielkość sygnatur pokazuje liczbę osób, które wyjechały z Polski. Największa sygnatura jest w Wielkiej Brytanii (ponad 600 000 Polaków) i w Niemczech (ponad 500 000). Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni.W górnym prawym rogu mapy znajduje się legenda. W legendzie wielkość znaku pokazuje liczbę osób.

R1FGBnEyzo2i71

Na ilustracji przedstawiono mapę Polski z podziałem na województwa oraz stolicami województw. Na mapie przedstawiono występowanie i wydobycie surowców energetycznych.Kolorem szarym zaznaczono obszary, na których występują złoża węgla kamiennego, a kolorem brązowym obszary, na których występują złoża węgla brunatnego. Kolorem fioletowym zaznaczono obszary, na których występują złoża ropy naftowej i gazu ziemnego. Za pomocą sygnatur oznaczono miejsca ich wydobycia. Zasadniczo pokrywają się one z miejscem występowania złóż.Opisano nazwy okręgów przemysłowych. Złoża węgla kamiennego występują w województwie śląskim, tam też jest największe wydobycie. Drugim obszarem dużego występowania, ale mniejszego wydobycia złóż węgla kamiennego jest Lubelskie Zagłębie Węglowe.Złoża węgla brunatnego zlokalizowane są w wielu miejscach w województwie lubuskim, wielkopolskim, dolnośląskim i łódzkim ale wydobycie odbywa się tylko w kilku rejonach, jak Zagłębie Bełchatowskie, Konińskie i Turoszowskie.Ropa naftowa i gaz ziemny występują i są wydobywane w województwie podkarpackim, lubuskim, w środkowej części województwa wielkopolskiego, północnej części województwa zachodnio-pomorskiego oraz w północnej części województwa dolnośląskiego. Przeważa wydobycie gazu ziemnego. W dolnym lewym rogu mapy w legendzie opisano i wyjaśniono znaki użyte na mapie.

R1GX4suFvLSHV1

Na przedstawionej mapie Polski obszar kraju zaznaczono kolorem żółtym. Granice Polski i granice województw oznaczono szarymi liniami. Opisano państwa sąsiadujące. Na mapie za pomocą czerwonej sygnatury budynku przedstawiono pomniki historii w Polsce, a za pomocą sygnatury składającej się z liter PK na beżowym polu przedstawiono parki kulturowe. Na obszarze Polski znajduje się wiele pomników historii, od południa do środkowej części Polski rozmieszczone są równomiernie, mniej występuje ich w rejonie pojezierzy: Pomorskiego i Mazurskiego. Pomniki historii opisane są w kolorze czarnym nazwą miejscowości, w której się znajdują i nazwą własną – na przykład: Malbork – Zamek Krzyżacki, Wieliczka – Kopalnia Soli. Obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO oznaczono gwiazdką. Parków kultury jest mniej, sygnatury najgęściej występują w centrum Polski, na przykład: Miasto Tkaczy w Zgierzu, Wzgórze Zamkowe w Sieradzu. Nazwy parków kultury opisano kolorem czerwonym. Mapa zawiera południki i równoleżniki, dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co jeden stopień. W legendzie umieszczonej w dolnym lewym rogu ramki objaśniono znaki użyte na mapie.

R1OgKFF9j6RZj1

Na ilustracji ukazano mapę świata. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie za pomocą sygnatur zaznaczono największych producentów używek: kawy, herbaty i kakao. Nad sygnaturami zapisano liczbę oznaczającą udział kraju w globalnych zbiorach danej używki.Największa ilość sygnatur znajduje się na obszarach położonych wzdłuż równika i w południowych Indiach i Chinach. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni.Po lewej stronie mapy opisano znaki użyte na mapie.

R1I42iGnVZffs1

Ilustracja przedstawia mapę świata. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie za pomocą sygnatur (czerwona koza, fioletowa owca) przedstawiono największych hodowców kóz i owiec. Nad sygnaturą zapisano liczbę sztuk zwierząt hodowanych w danym kraju w 2012 roku. Najwięcej kóz i owiec występuje w środkowej część Afryki oraz w południowej części Azji, co można stwierdzić na podstawie wielkości i ilości sygnatur. W Wielkiej Brytanii, Australii i Nowej Zelandii oznaczono duże występowanie owiec.Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni. Objaśnienie sygnatur użytych na mapie znajduje się poza obszarem mapy, po lewej stronie.

R1djPcT9OGadl1

Ilustracja przedstawia mapę świata. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Opisano kontynenty.Na mapie za pomocą niebieskich linii przedstawiono granice łowisk. Na obszarze Oceanu Spokojnego i Atlantyckiego wydzielono po sześć łowisk, na obszarze Oceanu Indyjskiego – dwa łowiska. Za pomocą sygnatur ryb o zróżnicowanej wielkości przedstawiono udział danego łowiska w połowach światowych. Opisano wartości liczbowe w procentach. Największa sygnatura znajduje się na terenie łowiska Pacyfiku Północno-Zachodniego – dwadzieścia sześć procent udziału łowiska w połowach światowych.Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co piętnaście stopni.Na górze w legendzie mapy objaśniono znaki użyte na mapie.

2. Kompas i orientacja mapy

Kompas magnetyczny to urządzenie wskazujące kierunki światakierunki światakierunki świata. Może posłużyć nam, by poprawnie zorientować mapę. Co to znaczy? Wyobraźmy sobie, że stoimy na wzgórzu i rozglądamy się. Widzimy pola, odległe wioski, drogi i wiele innych obiektów. Jeśli chcemy odnaleźć swoje położenie na mapie, to musimy ją ustawić tak, żeby kierunki świata na mapie zgadzały się z kierunkami świata w terenie. W tym celu trzeba położyć kompas na mapie i poczekać, aż igła znieruchomieje. Jej czerwony koniec pokaże nam kierunek północny. Teraz ustawiamy mapę tak, by kierunek północny na niej zrównał się z kierunkiem północnym wskazywanym przez kompas. Kierunek północny na mapie najczęściej pokrywa się z górną krawędzią mapy, a jeśli jest inaczej, to na mapie umieszcza się różę wiatrówróża wiatrówróżę wiatrówróża wiatrówróża wiatrów. Orientować mapę można również bez pomocy kompasu, lecz z wykorzystaniem punktów terenowych. Za chwilę dowiesz się, jak używać tej metody.

R14pjawMDQUxm1

Kompasy magnetyczne posiadają igłę magnetyczną zawieszoną ruchomo na osi, która po ustabilizowaniu ustawia się wzdłuż linii sił ziemskiego pola magnetycznego. Czerwony koniec igły wskazuje kierunek północny. Tarcza ma zaznaczone kierunki Świata oraz podziałkę kątową obejmującą 360o (tzw. róża wiatrów). Skróty kierunków: N – północ, W – zachód, S – południe, E – wschód.

R3AdhJuT5vZIy1

Róża wiatrów to tarcza z zaznaczonymi kierunkami świata oraz z podziałką kątową obejmującą 360 stopni. Skróty kierunków głównych: N – północ, W – zachód, S – południe, E – wschód.Skróty kierunków pomocniczych: NW – północny-zachód, NE – północny wschód, SW – południowy zachód, SE – południowy wschód.

3. GPS i jego działanie

Mapa i plan to przedmioty użyteczne w nawigacjinawigacjanawigacji, czyli ustalaniu swojego położenia na Ziemi. Bardziej nowoczesną metodą pozwalającą nam określić lokalizację i pomagającą w poruszaniu się w terenie jest system GPSGPSGPS. Odbiornik GPS (czyt. dżi‑pi‑es) komunikuje się z satelitami okrążającymi Ziemię i ustala swoje położenie. Jeżeli użytkownik przemieści się do nowego miejsca, urządzenie ponownie połączy się z satelitami. Odbiornik z ogromną dokładnością aktualizuje swoje położenie. W ten sposób kolejne pomiary dostarczają użytkownikowi informacji, w którą stronę i z jaką prędkością się przemieszcza.

R1F9S6sEomoSW1

Zdjęcie przedstawiające odbiornik GPS z nawigacją, na którym wyświetlona jest mapa centrum Warszawy.

Ciekawostka

Aby system GPS mógł działać, satelity muszą być wyposażone w zegary atomowe. Mierzą one czas z dokładnością aż do jednej dziesięciomiliardowej części sekundy. Te niezwykle precyzyjne urządzenia mają wielkość kostki do gry, a nawet ziarnka ryżu.

R2YYUFFDYa2bf1

Zdjęcie prezentuje fragment zegara atomowego. Na zdjęciu widoczny jest prostokątny układ scalony, połączony za pomocą lutowanych drucików z płytą, w którą wbudowano miedziane szyny.

Podsumowanie

• Wykorzystując mapę lub plan, można odnaleźć swoją pozycję w terenie i ustalić kierunek marszu.

• Obiekty w terenie ukazane są na planach i mapach za pomocą znaków kartograficznych, których wyjaśnienie znajduje się w legendzie mapy.

• Kompas jest urządzeniem wskazującym kierunki świata.

Słowniczek

Zadania