Planujecie z rodziną wyjazd na krótką wycieczkę terenową. Zastanawiacie się, dokąd pojechać. Może warto wybrać miejsce, gdzie nikt z was jeszcze nie był? Tylko jak tam dojechać? Pomoże wam w tym mapa. Dobrze mieć też ze sobą plan - jest bardziej szczegółowy i wskaże wam, co warto zobaczyć i zwiedzić na miejscu.

RuOZk5DfDsaYa1
Źródło: MaKa (http://commons.wikimedia.org), edycja: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY-SA 3.0.
Już wiesz
  • że przed wycieczką trzeba przygotować odpowiednie wyposażenie.

Nauczysz się
  • wyjaśniać, do czego służą plan i mapa;

  • wskazywać, czym różni się plan od mapy.

ij24fozOxb_d5e166

1. Co to jest plan?

Jeśli spojrzymy na powierzchnię Ziemi z dużej wysokości, zobaczymy domy, ulice, pola i lasy. PlanplanPlan przedstawia obraz niewielkiego terenu lub innego przedmiotu widzianego z góry przy zastosowaniu odpowiedniego pomniejszenia. Plany najczęściej pokazują niewielkie obszary, np. miasta, wsie lub nawet pojedyncze osiedla czy budynki. Na planie widzimy interesujący nas obszar bardzo szczegółowo. Jego powierzchnię często dzieli się na kwadraty oznaczone literami i cyframi. Ułatwia to odnalezienie na przykład ulicy lub innych miejsc, których szukamy. Na odwrocie planu znajduje się zazwyczaj spis ulic i innych charakterystycznych punktów danej miejscowości czy obszaru.

RXtXYZZ0mgqk61
R1SMshABAZ3DE1
Często wykonywane są lotnicze zdjęcia terenu, które później wykorzystywane są do opracowywania map lub planów
ij24fozOxb_d5e205

2. Co to jest mapa?

Obraz widzianej z góry powierzchni Ziemi (lub jej części), który przedstawiony jest w pomniejszeniu na płaszczyźnie oraz za pomocą graficznych znaków umownych to mapamapamapa. W odróżnieniu od planu pokazuje ona zarówno duże obszary, np. kraje, kontynenty czy powierzchnię całej Ziemi, jak i tereny niewielkie, np. wsie. W przeciwieństwie do planu, mapa zawiera zawsze siatkę kartograficzną. Jej górna krawędź najczęściej wyznacza północ. Trudno jednak na mapie przedstawić wszystkie obiekty, gdyż stałaby się ona zupełnie nieczytelna. Jeśli chcemy uzyskać bardziej szczegółowy obraz, wtedy używamy planów.

Ponieważ nasza planeta ma kształt zbliżony do kuli, dlatego też nie da się idealnie przedstawić jej powierzchni na płaszczyźnie. Na mapach ukazujących rozległe obszary mogą więc powstać zniekształcenia, np. kształtu kontynentów.

Przedstawienie powierzchni Ziemi na płaszczyźnie
Obserwacja 1

Sprawdzenie, czy można ukazać powierzchnię kuli na płaszczyźnie.

Co będzie potrzebne
  • pomarańcza,

  • nóż,

  • pisak.

Instrukcja
  1. Narysuj na powierzchni pomarańczy trójkąt tak, by długość każdego boku wynosiła 2cm.

  2. Poproś osobę dorosłą, by obrała pomarańczę w taki sposób, by trójkąt pozostał nieuszkodzony.

  3. Spróbuj kawałek skórki z narysowanym trójkątem umieścić tak, by przylegał całą powierzchnią do stołu. Czy da się to zrobić bez uszkodzenia skórki? Czy jeśli uda ci się przyłożyć skórkę w ten sposób, trójkąt nadal będzie miał ten sam kształt?

Podsumowanie

Pomarańcza jest kulista. Jej skórka nie da się przekształcić na płaszczyznę bez uszkodzenia. Podobnie jest z odwzorowaniem powierzchni Ziemi na mapie – nie da się tego zrobić w taki sposób, by uniknąć zniekształceń.

Mapa może przedstawiać różne obiekty, zjawiska czy nawet procesy. Mogą to być na przykład ukształtowanie terenu, miejsca występowania pól, lasów i domów, jak również rozmieszczenie zakładów przemysłowych czy też obszary występowania różnych gatunków zwierząt i roślin.

ij24fozOxb_d5e271

Podsumowanie

  • Plan to obraz niewielkiego obszaru widzianego z góry przy zastosowaniu odpowiedniego pomniejszenia.

  • Mapa różni się od planu tym, że zawiera siatkę kartograficzną i jest zwykle zorientowana tak, że jej górna krawędź oznacza północ.

Praca domowa
Polecenie 1.1
RuOZk5DfDsaYa1
Źródło: MaKa (http://commons.wikimedia.org), edycja: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY-SA 3.0.

W wielu miejscowościach znajduje się tablica z planem miasta. Zaznaczony na niej punkt „TU JESTEŚ” odpowiada miejscu, gdzie ustawiono tablicę. Czy bez takiej wskazówki możliwe byłoby zlokalizowanie miejsca, w którym się znajdujemy? Uzasadnij swoją odpowiedź.

Polecenie 1.2

Na zamieszczonym planie wskaż najkrótszą twoim zdaniem drogę z miejsca oznaczonego czerwonym punktem do kościoła św. Mikołaja. Oszacuj, czy istnieje inna droga tej samej długości.

Zobacz także

Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:

ij24fozOxb_d5e328

Słowniczek

mapa
mapa

odwzorowanie powierzchni Ziemi lub jej fragmentu przedstawione na płaszczyźnie

plan
plan

rzut przedmiotu, pomieszczenia lub terenu widzianego z góry, różniący się od mapy tym, że zwykle przedstawia mały obszar

ij24fozOxb_d5e387

Zadania

Rx2rQ8eQmgoWh1
Ćwiczenie 1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.
RZ84GHRCOrRZ51
Ćwiczenie 2
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.
Rh239rvUW1m8q1
Ćwiczenie 3
zadanie interaktywne