Bogactwo przyrody

W skwarne południe spotyka się tam nieliczne gatunki ptaków, owady czy wygrzewające się na piasku jaszczurki. Życie budzi się, gdy zbliża się wieczór i powietrze stygnie. Lisy, węże, skorpiony i inne zwierzęta wychodzą ze swych kryjówek na żer. Nocne łowy zaczynają sowy i nietoperze. Wraz z porannym słońcem życie zamiera.

Unikatowa przyroda Madagaskaru tworzyła się od milionów lat. Występuje na nim aż 11,6 tys. endemicznych gatunków roślin, a wśród endemicznych zwierząt najbardziej znane są lemury. Spośród około 120 znanych i opisanych gatunków rodzimych wymarło 17, a 26 jest zagrożonych. Madagaskar należy do najbiedniejszych krajów świata. Podstawą ekonomii tego kraju jest uprawa kawy, wanilii, trzciny cukrowej i kakao oraz hodowla zwierząt. Pola uprawne i pastwiska powstają w wyniku przekształceń naturalnych sawann, lasów tropikalnych oraz moczarów. Nadzieją na poprawę bytu ludności Madagaskaru jest rozwijająca się ekoturystyka oparta na walorach przyrodniczych kraju.

Żółw błotny jest gadem wpisanym do Polskiej i Europejskiej Czerwonej Księgi Zwierząt jako gatunek narażony na wyginięcie. Jego ochrona realizowana w Poleskim Parku Narodowym (PPN) polega na obserwacji żółwic na lęgowiskach, lokalizacji składanych przez nie jaj i zabezpieczaniu ich przed drapieżnikami. Gdy żółwie nie zdążą wykluć się przed zimą, jaja przenosi się ze złóż i inkubuje w Ośrodku Ochrony Żółwia Błotnego PPN. Po wykluciu żółwiki są karmione, a wiosną wypuszczane do naturalnych siedlisk. Równocześnie prowadzone są działania w zakresie ochrony biotopu żółwia błotnego. Drzewa i zarośla, które zacieniają lęgowiska żółwi, są wykaszane. Utrzymywany jest też odpowiedni poziom wody zbiorników wodnych w miejscach bytowania żółwi.

Obszary sieci Natura 2000 budzą wiele kontrowersji, szczególnie wśród przedstawicieli lokalnej administracji, którzy woleliby w inny sposób zagospodarować podległe im tereny. Właściciele gruntów objętych obszarami Natura 2000 otrzymują rekompensaty finansowe za utracone dochody wynikające z wprowadzonych ograniczeń.

Jak sądzisz, co jest ważniejsze: ochrona ginących gatunków i ich siedlisk czy rozwój gospodarczy regionu? Wyraź swoją opinię i zaproponuj rozwiązanie zasygnalizowanego problemu.

Przeczytaj tekst i wykonaj ćwiczenia.

Przez stulecia bezlitośnie tępiono duże drapieżniki. Na początku XX w. w Europie występowały jedynie szczątkowe populacje wilków, rysi eurazjatyckich, niedźwiedzi brunatnych i rosomaków. Obecnie obserwuje się wzrost ich liczebności. Stopniowo powracają do dawnych ostoi, nierzadko zamieszkując obszary położone w bezpośrednim sąsiedztwie ludzi. Odtwarzanie się ich populacji jest ogromnym sukcesem europejskiego modelu ochrony przyrody. Naukowcy podkreślają, że rozwiązania wdrażane w innych częściach świata, polegające na ochronie dużych drapieżników niemal wyłącznie w parkach narodowych oraz odległych i odizolowanych od ludzkich skupisk obszarach dziewiczych, są niewystarczające. Europa, pomimo 2 razy mniejszej powierzchni i znacznie większej gęstości zaludnienia, ma dwukrotnie więcej wilków niż Stany Zjednoczone (wyłączając Alaskę).

Duże drapieżniki wiele zyskały dzięki wprowadzeniu wiążących większość europejskich krajów rozwiązań prawnych, m.in. konwencji berneńskiej oraz dyrektywy siedliskowej. Według raportu z 2023 r. największą liczebność we wszystkich krajach europejskich wykazuje wilk – ok. 19 tysięcy osobników. Zaraz za nim plasuje się niedźwiedź brunatny – 17 tysięcy osobników (wyłączając Rosję) oraz ryś euroazjatycki – 10 tysięcy osobników. Najrzadszy jest rosomak, który przetrwał wyłącznie w Szwecji, Norwegii i Finlandii, a jego liczebność oceniono na ok. 2 tysiące osobników. Odrodzenie populacji dużych drapieżników rodzi jednak problemy związane z drapieżnictwem na zwierzętach hodowlanych. Istnieje potrzeba ciągłego monitorowania populacji drapieżników oraz rozwiązywania ewentualnych konfliktów, np. między hodowcami a instytucjami czuwającymi nad zwiększeniem populacji drapieżników. Bez tego sukces może zostać szybko zaprzepaszczony.

Nikt nie przewidział, że przywiezienie ponad 100 lat temu do Anglii kilku wiewiórek szarych z Ameryki Północnej przesądzi o losie ich rudych kuzynek, które zostały wyparte ze wszystkich siedlisk z wyjątkiem 16 rezerwatów. Około 70 % wiewiórek szarych w Wielkiej Brytanii jest nosicielami wirusa ospy, który u nich nie wywołuje choroby, ale jest śmiertelnie groźny dla wiewiórek europejskich. Tam, gdzie choroba występuje, populacja rudych gryzoni kurczy się nawet 25 razy szybciej niż w rejonach wolnych od wirusa.

W 1948 r. sprowadzono 5 wiewiórek szarych do północnych Włoch, gdzie znalazły świetne warunki do życia. W ciągu 50 lat dotarły do Francji, potem ruszyły na północny wschód. Wkrótce podbiją resztę Europy. Na szczęście, we włoskiej populacji tych zwierząt nie stwierdzono wirusa ospy.

Ochrona wilka w Europie budzi wiele emocji. Największe kontrowersje pojawiają się w państwach, w których wilki wytępiono przed dziesiątkami lat. Tamtejsi hodowcy zarzucili wszelkie metody ochrony stad i wprowadzili masowy, pozbawiony nadzoru system wypasu owiec. Pojawienie się pierwszych wilków po tak długim czasie spowodowało lawinę szkód i ogromną niechęć ludzi do dzikich przybyszów. W Polsce liczne są głosy myśliwych oraz hodowców owiec i bydła, aby zezwolić na odstrzał tych drapieżników. Protestują przeciwko temu naukowcy i działacze ochrony przyrody, wskazując na ważną rolę wilków w ekosystemach.