R4WpfvCvo1jcY

Ilustracja przedstawia dwie fotografie instalacji rzeźbiarskich z butów. Zdjęcie po lewej stronie ukazuje kilkanaście swobodnie ułożonych, damskich butów, wykonanych z papieru o różnych kolorach i wzorach. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Kompozycja rzeźbiarska składająca się z 25 miniaturowych butów została wykonana z papieru. Jej twórcą jest amerykański artysta Carlos N. Molina. Drugie zdjęcie to różnej wielkości buty damskie, męskie i dziecięce odlane z żeliwa i ułożone na betonowej płycie nad brzegiem morza. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Budapesztański pomnik „Buty na brzegu Dunaju”, zaprojektowany przez artystę Gyulę Pauera, został odlany z żeliwa.

Spis treści

1. Materiały i narzędzia rzeźbiarskie

2. Rzeźbienie przez usuwanie, dodawanie oraz usuwanie i dodawanie

3. Techniki odlewnicze

4. Już wiesz

5. Potrafisz

6. Słownik

Materiały i narzędzia rzeźbiarskie

Podstawowymi tworzywami  stosowanymi w rzeźbie są przede wszystkim kamień, drewno, metal, glina.

Kamień

R1NG333U9QSEQ1

Ilustracja przedstawia skały marmurowe w Carrarze. W części środkowej zdjęcia widoczny jest otwór, który powstał przez wycięcie bloków skalnych. Fotografia została wykonana w słoneczny dzień - część skał jest w cieniu, część w intensywnym słońcu.

Kamień jest dość trudny w obróbce. Aby wykonać z niego rzeźbę, trzeba włożyć wiele wysiłku. Marmur jest materiałem, po który artyści sięgali od dawna. Niektóre jego gatunki są białe, posiadają delikatną strukturę, inne mają wyraźne żyłki i podłużne, szaro‑brązowe smugi.
Jednym z najsłynniejszych złóż marmuru jest Carrara we Włoszech.
Łatwiejszy w obróbce jest piaskowiec, dlatego w rzeźbiarstwie jest wykorzystywany najczęściej.

Drewno

R9BOTZXMXKMLZ1

Ilustracja przedstawia przekrój pnia drzewa lipy. Owal jest nieregularny, ciemniejszy na obrzeżach, jaśniejszy wewnątrz.

Tworzywem popularnym w rzeźbie jest drewno. Łatwiej się je obrabia, więc daje wiele możliwości artystom. Do rzeźbienia wykorzystuje się zazwyczaj gatunki liściaste, zwłaszcza lipę i świeżo ściętą topolę, które cechują się miękkością. Trwalsze, lecz trudniejsze w obróbce są: dąb, jesion, orzech lub kasztanowiec.
Ciekawe efekty kolorystyczne można uzyskać w rzeźbie z drzew owocowych.
Drewno różni się wyglądem i posiada odmienną strukturę, ma inny kolor.

Metal

R13UDPT5Q5DMM1

Ilustracja przedstawia bryłę aluminium, częściowo oszlifowaną i gładką, częściowo - z widocznymi nieregularnościami na powierzchni.

Formy przestrzenne wykonywane są także w metalu.
Rzeźba może być wówczas kuta (przy użyciu technik i narzędzi kowalskich) lub odlewanaodlewodlewana.

Inne materiały

Współcześnie wykorzystuje się wszelkie materiały – zarówno te tradycyjne, jak i nowe, np.: tworzywa sztuczne, beton, papier, szkło, lód, ziemia, tkaniny, przedmioty z otoczenia.

Slajd 3 z 3

RPU1VOQ1FU6F5

Fotografia przedstawia ręce ugniatające kulę z gliny. Całe dłonie aż do nadgarstków pokryte są gliną. Tło jest rozmyte.

RF2FKQC8OD686

Fotografia przedstawia pracownię artystyczną, w której znajdują się rzeźby wykonane z gliny. W dużym pomieszczeniu widocznych jest osiem stojaków, na każdym z nich stoi rzeźba. Rzeźby przedstawiają krótkowłosą kobietę w długich szatach, krzyżującą przed sobą dłonie. W lewym górnym rogu fotografii widoczne jest okno, przez które do pomieszczenia wpada światło. Stojaki mają czarne podstawy oraz jasne, drewniane, prostokątne blaty. W tle widoczne są dwie białe tablice na tle białych ścian.

REFJOJ73R9CAD

Dzieło Rona Muecka pod tytułem „Maska II” inaczej znane jako „Autoportret” przedstawia wymodelowaną głowę mężczyzny w średnim wieku, o krótkich ciemnych włosach i głębokich zakolach. Na rzeźbie autor umieścił zmarszczki mimiczne. Skóra została wykonana z silikonu i wygląda naturalnie. Głowa leży na prawym boku, oczy przedstawionego mężczyzny są zamknięte, a usta rozchylone, jak gdyby spał. W pomieszczeniu stanowiącym tło rzeźby stoją ludzie oglądający inne dzieła z lewej strony, a z prawej na ścianie znajduje się napis "Living and dying".

Zapoznaj się z filmem, a którego dowiesz się o kilku sposobach, jak pracuje współczesny rzeźbiarz.

RLUNATLRF76Q91

Dzieło widoczne na fotografii wykonano z elementów obuwia sportowego. Kształtem przypomina maskę z otworami na oczy oraz elementem upodobnionym do nosa. Pod nim, na dole dzieła zauważalne jest logo modelu obuwia - mężczyznę wyskakującego z piłką koszykową. Logo oraz części dzieła są białe, jednak widoczne są również czerwone oraz czarne elementy. U góry, po obu stronach oraz u dołu, można zauważyć liczby - 10/16. Dodatkowo, u góry pracy widnieje liczba 23. Dzieło jest symetryczne. Z prawej oraz z lewej strony wyróżniają się elementy z metką, które zdają się być zapiętkiem buta.

Obecnie coraz częściej artyści korzystają z nietypowych materiałów.
 Powstaje wtedy trójwymiarowa kompozycja o ciekawych rozwiązaniach wizualnych.

Artysta również wykorzystuje przedmioty w ich pierwotnej postaci, przekształcając je, pozostawiając ślady ich pochodzenia - przykład takiego dzieła znajduje się na ilustracji obok.

Czy domyślasz się, co mogło być inspiracją artysty?
 Do powstania tego dzieła artystę zainspirował widok butów sportowych w witrynie sklepowej.

Dla zainteresowanych

Jedną z technik rzeźbiarskich jest chryzelefantynachryzelefantynachryzelefantyna - polega na łączeniu złota z kością słoniową oraz drewnem. To technika stosowana przez Fidiasza, rzeźbiarza okresu klasycznego starożytnej Grecji. Z ilustracji przedstawiającej replikę dzieła Fidiasza możesz dowiedzieć się więcej na temat niektórych elementów rzeźby.

R1QZHQLK28LLU

Ilustracja interaktywna ukazuje posąg Ateny ustawiony na płaskim cokole, który ozdobiony został za pomocą złotych rzeźbień. Prezentują one postaci w długich szatach, jeden z mężczyzn próbuje utrzymać konia. Atena odziana jest w złotą, długą suknię. Na sukni, na wysokości piersi ukazane zostało zdobienie. Przedstawia ono głowę z wystawionym, czerwonym językiem. Na głowie Ateny znajduje się duży hełm, na którym znajduje się sfinks – lew z ludzką głową, po którego bokach znajdują się gryfy - zwierzęta z ciałem lwa oraz głową i skrzydłami orła. Kobieta patrzy przed siebie. W jednej dłoni trzyma posąg Nike – kobiety w złotym stroju wraz ze skrzydłami, która w dłoniach trzyma laurowy wieniec. Na tej samej dłoni Ateny znajdują się dwie złote bransoletki. Lewą rękę trzyma wzdłuż ciała, dłonią przytrzymując złotą tarczę. Obok tarczy znajduje się również złoty wąż. O ciało Ateny oparta została włócznia. Na cokole, przy posągu, stoi mężczyzna o ciemnych włosach ubrany w granatową koszulę oraz szare spodnie - swoim wzrostem sięga figurze do łydek, co świadczy o monumentalności dzieła. Pomieszczenie, w którym znajduje się dzieło jest jasne. Wokół dzieła znajdują się rzędy kolumn, które tworzą dwa piętra. Na ilustracji jest pięć punktów interaktywnych, po kliknięciu na które podświetla się część posągu i wyświetla dodatkowa informacja. 1. Zdobienia na hełmie. Podświetlony zostaje hełm nałożony na głowę Ateny. Hełm Ateny zdobiony jest sfinksem (mityczne stworzenie, przedstawiane zazwyczaj jako lew z ludzką głową), po którego bokach znajdują się gryfy (mityczne zwierzęta z ciałem lwa oraz z głową i skrzydłami orła). 2. Zdobienia na piersi. Podświetlone zostaje zdobienie na piersi Ateny. Na piersi Ateny znajduje się głowa Meduzy, w mitologii greckiej najmłodszej z trzech Gorgon (mitologicznych sióstr o przerażającym wyglądzie). 3. Posąg w ręce Ateny. Podświetlony zostaje posąg Nike. W dłoni Atena trzyma posąg Nike – bogini zwycięstwa. Posąg mierzy 177 cm, w dłoniach trzyma laurowy wieniec. 4. Tarcza Ateny. Podświetlona zostaje tarcza. W lewym górnym rogu ukazuje się fotografia prezentująca tarczę od frontu. Tarcza ozdobiona została złotymi rzeźbieniami. Lewa dłoń spoczywa na tarczy ze scenami walk bogów z gigantami (tzw. gigantomachia) oraz Greków z Amazonkami (tzw. amazonomachia); w centrum znajduje się otoczony wężami Erichtonios (w mitologii greckiej heros attycki, król Aten, syn Hefajstosa i Gai). Pod tekstem znajduje się ilustracja przedstawiająca zbliżenie na detale tarczy. 5. Cokół. Podświetlony zostaje cokół. Cokół dekoruje płaskorzeźbiony fryz ukazujący scenę stworzenia Pandory oraz przyglądającym się temu wydarzeniu 12 bogów.

Ilustracja interaktywna ukazuje posąg Ateny ustawiony na płaskim cokole, który ozdobiony został za pomocą złotych rzeźbień. Prezentują one postaci w długich szatach, jeden z mężczyzn próbuje utrzymać konia. Atena odziana jest w złotą, długą suknię. Na sukni, na wysokości piersi ukazane zostało zdobienie. Przedstawia ono głowę z wystawionym, czerwonym językiem. Na głowie Ateny znajduje się duży hełm, na którym znajduje się sfinks – lew z ludzką głową, po którego bokach znajdują się gryfy - zwierzęta z ciałem lwa oraz głową i skrzydłami orła. Kobieta patrzy przed siebie. W jednej dłoni trzyma posąg Nike – kobiety w złotym stroju wraz ze skrzydłami, która w dłoniach trzyma laurowy wieniec. Na tej samej dłoni Ateny znajdują się dwie złote bransoletki. Lewą rękę trzyma wzdłuż ciała, dłonią przytrzymując złotą tarczę. Obok tarczy znajduje się również złoty wąż. O ciało Ateny oparta została włócznia. Na cokole, przy posągu, stoi mężczyzna o ciemnych włosach ubrany w granatową koszulę oraz szare spodnie - swoim wzrostem sięga figurze do łydek, co świadczy o monumentalności dzieła. Pomieszczenie, w którym znajduje się dzieło jest jasne. Wokół dzieła znajdują się rzędy kolumn, które tworzą dwa piętra. Na ilustracji jest pięć punktów interaktywnych, po kliknięciu na które podświetla się część posągu i wyświetla dodatkowa informacja. 1. Zdobienia na hełmie. Podświetlony zostaje hełm nałożony na głowę Ateny. Hełm Ateny zdobiony jest sfinksem (mityczne stworzenie, przedstawiane zazwyczaj jako lew z ludzką głową), po którego bokach znajdują się gryfy (mityczne zwierzęta z ciałem lwa oraz z głową i skrzydłami orła). 2. Zdobienia na piersi. Podświetlone zostaje zdobienie na piersi Ateny. Na piersi Ateny znajduje się głowa Meduzy, w mitologii greckiej najmłodszej z trzech Gorgon (mitologicznych sióstr o przerażającym wyglądzie). 3. Posąg w ręce Ateny. Podświetlony zostaje posąg Nike. W dłoni Atena trzyma posąg Nike – bogini zwycięstwa. Posąg mierzy 177 cm, w dłoniach trzyma laurowy wieniec. 4. Tarcza Ateny. Podświetlona zostaje tarcza. W lewym górnym rogu ukazuje się fotografia prezentująca tarczę od frontu. Tarcza ozdobiona została złotymi rzeźbieniami. Lewa dłoń spoczywa na tarczy ze scenami walk bogów z gigantami (tzw. gigantomachia) oraz Greków z Amazonkami (tzw. amazonomachia); w centrum znajduje się otoczony wężami Erichtonios (w mitologii greckiej heros attycki, król Aten, syn Hefajstosa i Gai). Pod tekstem znajduje się ilustracja przedstawiająca zbliżenie na detale tarczy. 5. Cokół. Podświetlony zostaje cokół. Cokół dekoruje płaskorzeźbiony fryz ukazujący scenę stworzenia Pandory oraz przyglądającym się temu wydarzeniu 12 bogów.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DvoiLokBn

Narzędzia rzeźbiarza

Ze względu na różną twardość i rodzaj materiałów wykorzystywanych w rzeźbiarstwie, stosuje się różnorodne przybory.
Do pracy w kamieniu podstawowymi narzędziami są np.: dłutadłuto  rzeźbiarskiedłuta o różnym kształcie, młotki, pobijakipobijakpobijaki

wróć do spisu treści

Rzeźbienie przez usuwanie, dodawanie
oraz usuwanie i dodawanie

Już wiesz, że rzeźby mogą być wykonywane różnymi sposobami.
Zapoznaj się z kilkoma z nich.

Rzeźbienie przez usuwanie materiału

RLPI3rR4pI3BP1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Dawid”, autorstwa Michała Anioła. Rzeźba jest wykonana w marmurze i ukazuje nagą postać młodego, umięśnionego mężczyzny. W lewej ręce trzyma przerzuconą przez ramię procę. Prawa ręka jest opuszczona swobodnie wzdłuż ciała. Dawid spogląda w lewą stronę. Sylwetka jest przedstawiona w kontrapoście.

Jednym ze sposobów jest rzeźbienie przez usuwanie (odejmowanie) niepotrzebnego materiału, czyli wydobywaniu (np. z kamienia lub drewna) „ukrytego” w nim kształtu.
Za pomocą dłuta artysta odłupuje kawałki, aż do momentu uzyskania planowanej formy.

Michał Anioł na widok bloku marmuru miał powiedzieć: „Widzę rzeźbę, teraz muszę ją z kamienia wydobyć”.
Usuwanie zbędnych kawałków kamienia powoduje stopniowe wyłanianie się formy, którą artysta chce z niego wydobyć.

Przykładem takiej rzeźby powstałej przez odejmowanie jest „Dawid”, Michała Anioła, znajdujący się na ilustracji obok.
Artysta wykonał pracę z jednego bloku marmuru, który osobiście wybrał w kamieniołomachkamieniołomkamieniołomach.

RCVZxLwsXeWmL

Ilustracja interaktywna. Przedstawia rzeźbę ukazującą młodego, nagiego mężczyznę o krótkich, kręconych włosach. Mężczyzna stoi w delikatnym rozkroku. Lewą dłoń trzyma na swoim ramieniu, prawa ręka ułożona jest swobodnie wzdłuż jego ciała. Na torsie postaci odznaczają się mięśnie. Dzieło ukazane jest na tle białej ściany ozdobionej sztukaterią. Na ilustracji są cztery punkty interaktywne, po kliknięciu na które podświetla się część posągu i wyświetla dodatkowa informacja: 1. Wysokość rzeźby. Wzdłuż posągu, na fotografii pojawia się pomarańczowa linia zakończona dwoma strzałkami. Po prawej stronie linii wyświetlony zostaje podpis “5.17 M”. 2. Postawa rzeźby. Wewnątrz ciała mężczyzny pojawiają się pomarańczowe linie. Informacja dodatkowa: Postawa kontrapostu - ciężar ciała spoczywa na prawej nodze, lewa odciążona - ugięta w kolanie i wsparta o podłoże. Lekkie skręcenie ciała – głowa zwrócona w lewą stronę, biodra wysunięte na prawą. 3. Wyraz twarzy. Podświetlona zostaje głowa postaci. Na środku ekranu pojawia się fotografia ze zbliżeniem na twarz mężczyzny. Na fotografię wskazuje pomarańczowa strzałka odchodząca od twarzy dzieła. Informacja dodatkowa: Wyraz twarzy spokojny, opanowany, ale z widocznym napięciem; wzrok skoncentrowany, spojrzenie skierowane przez na wprost, w dal. 4. Detale dłoni. Podświetlona zostaje ręka postaci od łokcia w dół. W prawym dolnym rogu pojawia się fotografia ze zbliżeniem na dłoń postaci. Od ręki do fotografii odchodzi pomarańczowa strzałka. Informacja dodatkowa: W opracowaniu ręki i dłoni dbałość o detale – widoczne żyły i ścięgna.

Ilustracja interaktywna. Przedstawia rzeźbę ukazującą młodego, nagiego mężczyznę o krótkich, kręconych włosach. Mężczyzna stoi w delikatnym rozkroku. Lewą dłoń trzyma na swoim ramieniu, prawa ręka ułożona jest swobodnie wzdłuż jego ciała. Na torsie postaci odznaczają się mięśnie. Dzieło ukazane jest na tle białej ściany ozdobionej sztukaterią. Na ilustracji są cztery punkty interaktywne, po kliknięciu na które podświetla się część posągu i wyświetla dodatkowa informacja: 1. Wysokość rzeźby. Wzdłuż posągu, na fotografii pojawia się pomarańczowa linia zakończona dwoma strzałkami. Po prawej stronie linii wyświetlony zostaje podpis “5.17 M”. 2. Postawa rzeźby. Wewnątrz ciała mężczyzny pojawiają się pomarańczowe linie. Informacja dodatkowa: Postawa kontrapostu - ciężar ciała spoczywa na prawej nodze, lewa odciążona - ugięta w kolanie i wsparta o podłoże. Lekkie skręcenie ciała – głowa zwrócona w lewą stronę, biodra wysunięte na prawą. 3. Wyraz twarzy. Podświetlona zostaje głowa postaci. Na środku ekranu pojawia się fotografia ze zbliżeniem na twarz mężczyzny. Na fotografię wskazuje pomarańczowa strzałka odchodząca od twarzy dzieła. Informacja dodatkowa: Wyraz twarzy spokojny, opanowany, ale z widocznym napięciem; wzrok skoncentrowany, spojrzenie skierowane przez na wprost, w dal. 4. Detale dłoni. Podświetlona zostaje ręka postaci od łokcia w dół. W prawym dolnym rogu pojawia się fotografia ze zbliżeniem na dłoń postaci. Od ręki do fotografii odchodzi pomarańczowa strzałka. Informacja dodatkowa: W opracowaniu ręki i dłoni dbałość o detale – widoczne żyły i ścięgna.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DvoiLokBn

Rzeźbienie przez dodawanie

Inną metodą modelowania jest dodawanie kolejnych części plastycznego materiału, np. gliny: kawałek po kawałku, tworząc zamierzony kształt.

Glina utrwalana jest w wysokich temperaturach za pomocą wypalania - wtedy rzeźba z gliny nie będzie się kruszyć i będzie trwała.
Łatwym, choć mniej trwałym materiałem są gips czy masa solna.

Do pracy w glinie, oprócz własnych rąk i modelowania palcami, rzeźbiarz korzysta z narzędzi, umożliwiających wybieranie, nakładanie i modelowanie. Takim narzędziem może być, na przykład nóż.

Rzeźbienie przez odejmowanie i dodawanie

Jest jeszcze możliwość rzeźbienia przez łączenie odejmowania z dodawaniem.  Rzeźbienie w glinie najczęściej polega właśnie na dodawaniu i odejmowaniu masy. Modelowanie w miękkim materiale wymaga dodawania, ale podczas poszukiwania odpowiedniego kształtu - nadmiar masy wymaga również częściowego jej zdejmowania. Ten proces może się powtarzać, aż do osiągnięcia przez twórcę zadowalającego efektu końcowego.
Przykładem takiej techniki może być również rzeźba wykonana w lodzie, jak na ilustracji poniżej.

RA5DN8QR8L5EL

Fotografia przedstawia rzeźbę - psa, na tle kremowego muru oraz niewielkich drzew z różowymi kwiatami. rzeźba jest ponadnaturalnej wysokości i sięga pierwszego piętra - łeb psa jest na równi z dachem budynku, obok którego stoi. Pies stoi w ogrodzonym fragmencie przestrzeni, które wysypane zostało piaskiem. Rzeźbę wykonano z blachy falistej o nieregularnej strukturze, na której można dostrzec wiele linii oraz wgłębień. Do brzucha psa łańcuchem przytwierdzono huśtawkę. Pies ma brązowe oczy oraz obrożę z zawieszoną na niej kością.

Don Kennell wyrzeźbił gigantyczną rzeźbę psa zatytułowaną „Najlepszy przyjaciel” z blachy falistej przykręcanej do spawanych, stalowych ram. 
Aby ochronić rzeźbę przed warunkami atmosferycznymi - pracę pokryto lakierem odpornym na promieniowanie UV, a krawędzie zagięto, aby zapobiec skaleczeniu.
Rzeźba może być łatwo rozebrana i ponownie zmontowana oraz posiada certyfikat bezpieczeństwa inżyniera budowlanego.
Ogromna rzeźba, oprócz recyklingowego charakteru, posiada huśtawkę zwisającą z brzucha, zapewniającą zacienione i wygodne miejsce do odpoczynku. 
Sposób tworzenia dzieła polegał na dodawaniu metalowych elementów, jak też ich odejmowaniu - aby blacha falista i stalowe ramy pasowały do siebie tworząc wizerunek psa.

wróć do spisu treści

Techniki odlewnicze

Odlew z metalu

Oprócz kamieni, drewna i metalu, rzeźba może powstać jako odlewodlewodlew z metalu.
Odlew powstaje na podstawie wcześniej sporządzonego prototypu,prototypprototypu, wykonanego najczęściej z gliny, z którego sporządza się formę.
Najpopularniejszym odlewem jest rzeźba z brązu.

Techniki odlewnicze polegają na następujących działaniach w odpowiedniej kolejności:

• wykonaniu z dowolnego materiału (np. gliny, wosku, styropianu) modelu;

• obłożeniu modelu formą z gipsu lub silikonu;

• zdjęciu formy i uzyskaniu w ten sposób negatywu rzeźby;

• następnie napełnieniu formy (negatywu rzeźby) w odlewni ciekłym metalem - np. brązem, mosiądzem, aluminium, złotem, srebrem;

• po ostygnięciu formy rozbija się ją lub rozkłada, wyjmując z wnętrza metalowy odlew, identyczny z modelem.

Taka rzeźba jest w środku pełna. Metoda ta nie nadaje się więc do tworzenia rzeźb dużych - ze względu na ilość zużytego materiału byłyby one bardzo ciężkie i drogie. W przypadku dużych rzeźb wykonuje się odlewy puste w środku - rzeźbę stanowi wówczas dość cienka (od kilku do kilkunastu milimetrów grubości) metalowa „skorupa”.

wróć do spisu treści

Już wiesz

• jakie są techniki rzeźbiarskie;

• jakimi narzędziami może posługiwać się artysta rzeźbiarz;

• co to jest dłutodłuto rzeźbiarskiedłuto, prototypprototypprototyp;

• jakie są tradycyjne materiały rzeźbiarskie;

• że narzędzia rzeźbiarskie są zależne od materiału rzeźbiarskiego;

• na czym polega technika odlewuodlewodlewu w brązie;

• że współcześni artyści posługują się różnymi materiałami i narzędziami rzeźbiarskimi, nieznanymi w przeszlości;

wróć do spisu treści

Potrafisz

• wymienić tradycyjne materiały rzeżbiarskie;

• rozpoznawać techniki rzeźbiarskie w wybranych przykładach;

• wymienić rodzaje technik rzeźbiarskich;

• wyjaśnić na czym wybrana polega technika rzeźbiarska;

• wyjaśnić, co to jest prototypprototypprototyp;

• wyjaśnić, na czym polega odlewodlewodlew;

• wskazać materiały rzeźbiarskie, które nie były znane rzeźbiarzom w przeszłości.

wróć do spisu treści

Słownik

Źródła

• sjp.pwn.pl

• encyklopedia.pwn.pl

• Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. Krystyna Kubalska‑Sulkiewicz, Warszawa, 2003

Linki do e‑materiałów

• https://zpe.gov.pl/a/w-pracowni-artysty-rzezbiarza–cz-1/D1GKWdoNl

• https://zpe.gov.pl/a/rzezbiarz/D2nK7VUdH

• https://zpe.gov.pl/a/sztuka-w-trzech-wymiarach-cz-3-rzezba-wspolczesna/D1D74fntL

• https://zpe.gov.pl/a/dziela/DLalaaJrk

wróć do spisu treści