Polska, Europa, świat po I wojnie światowej (lekcja powtórzeniowa)

Wprowadzenie

Materiał powtórzeniowy jest podzielony na dwie części:

• Europa i świat po I wojnie światowej (skutki I wojny światowej, postanowienia konferencji paryskiej, geneza i rola Ligi Narodów, narodziny systemów totalitarnych).

• Odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej (postanowienia konferencji pokojowej w sprawie polskiej, formowanie się granic, wojna polsko‑bolszewicka i jej skutki).

Europa i świat po I wojnie światowej

Państwa centralnepaństwa centralnePaństwa centralne przegrały wojnę i stało się jasne, że przywódcy państw zwycięskiej koalicji zrobią wszystko, by 'ukarać' je za rozpętanie I wojny światowej. W styczniu 1919 r. w Paryżu zebrała się konferencja pokojowa, która miała ustalić warunki pokoju wobec państw pokonanych w I wojnie światowej. Obradami kierowała tzw. Rada Najwyższa. W jej skład wchodzili przywódcy pięciu mocarstw: prezydent USA Thomas Woodrow [czyt.: łilson], premier Wielkiej Brytanii David Lloyd George [czyt.: dejwid lojd drożdż], premier Francji Georges Clemenceau [czyt.: żorż klemęso], premier Włoch Vittorio Orlando. 28 czerwca 1919 r., w podparyskim Wersalu podpisano traktat wersalski. Składał się z trzech części:

• Pierwsza powoływała do życia Ligę Narodów (Więcej na ten temat znajdziesz w lekcji Liga Narodów - geneza i cele powołaniaP199T5Xr7Liga Narodów - geneza i cele powołania).

• Druga zawierała warunki zakończenia wojny z Niemcami, Konferencja paryska i traktat wersalskiP16IjKlVjKonferencja paryska i traktat wersalski).

• Trzecia zwana małym traktatem wersalskim, dotyczyła ochrony praw narodowych w niektórych państwach.

R1CSgvIICw95s

Zdjęcie przedstawia sześciu mężczyzn stojących w sali, przy masywnym biurku. Wszyscy ubrani są w trzyczęściowe garnitury, krawat i koszulę. Prowadzą między sobą rozmowy. Na biurku są rozłożone książki, kartki papieru. Mężczyźni stojąc opierają się o krzesła stojące przy biurku. Biurko i krzesła mają toczone nogi. Za mężczyznami widać bardzo wysokie drzwi.

RurOxt3Pcmrxs

Zdjęcie przedstawiona budynek Reichstagu, przed którym stoi tłum ludzi. Budynek jest ogromny, boczne ściany są wyższe od frontowych. W środkowej części dach zwieńczony jest kopułą. Portal zwieńczony jest tympanonem podtrzymywanym przez sześć kolumn. Przed budynkiem jest pomnik, przedstawia postać stojącą na cokole.

Skutki I wojny światowej

Wielka wojna przyniosła ogromne straty zarówno w ludziach, jak i majątku trwałym. Brakowało żywności, pojawił się głód, szerzyły się choroby zakaźne, przede wszystkim tyfus i czerwonka. Pod koniec wojny i w pierwszych latach po jej zakończeniu niemal cały świat przeszła pandemia grypy nazwana hiszpanką.
Więcej na ten temat znajdziesz w lekcji Skutki I wojny światowej.P4vgVQrKvSkutki I wojny światowej.

Narodziny systemów totalitarnych

Po zakończeniu wojny w Europie władzę w państwach przejmowali dyktatorzy. Proces ten miał kilak przyczyn. Jedną z nich był kryzys gospodarczy, jaki dotknął Europę i świat po zakończeniu wojny. Ludzie odwracali się od demokratycznie wybranych rządów, które nie potrafiły sobie poradzić z problemami społecznymi. Kolejna przyczyna tkwiła w systemie wersalsko‑waszyngtońskim.  Decyzje konferencji paryskiej okazały się niewystarczające nie tylko dla państw, które przegrały wojnę (Niemiec, Austrii, Węgier czy Bułgarii), ale również dla krajów wchodzących w skład zwycięskiej koalicji (np. Włoch). Państwami totalitarnymi były:

• Włochy (Więcej na ten temat znajdziesz w lekcji Początki faszyzmu w Niemczech i we WłoszechPVSlGcQ0kPoczątki faszyzmu w Niemczech i we Włoszech).

• Niemcy (Więcej na ten temat znajdziesz w lekcji Początki faszyzmu w Niemczech i we WłoszechPVSlGcQ0kPoczątki faszyzmu w Niemczech i we Włoszech oraz Państwo HitleraPC2J3b8ktPaństwo Hitlera).

• Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS) (Więcej na ten temat znajdziesz w lekcji System totalitarny w ZSRSPB2xykDbdSystem totalitarny w ZSRS).

Odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej

Kształtowanie się ustroju niepodległej Polski

Zgodnie z zapowiedziami 26 stycznia 1919 r. odbyły się wybory do Sejmu ustawodawczego, którego głównym zadaniem miało być uchwalenie konstytucji. Pierwsze posiedzenie nowo wybranego sejmu odbyło się 10 lutego 1919 roku. Podczas tego posiedzenia Piłsudski zrzekł się swojej władzy Tymczasowego Naczelnika Państwa, ale 10 dni później - 20 lutego - sejm powierzył mu sprawowanie władzy wykonawczej jako Naczelnikowi Państwa. Akt, który wprowadzał tę zmianę, nazwano małą konstytucją.

Małą konstytucję wprowadzono jako czasowe rozwiązanie. Prace nad nową ustawą zasadniczą podjęto już w 1919 roku, ale ze względu na kontrowersje wokół niektórych problemów oraz toczące się walki o granice państwa uchwalono ją dopiero 17 marca 1921 roku. Konstytucja marcowa ustanowiła silną władzę ustawodawczą i słabszą władzę wykonawczą. (Więcej na ten temat znajdziesz w lekcji Walka o kształt polityczny państwa polskiego. Konstytucja marcowaPrrmtuH2bWalka o kształt polityczny państwa polskiego. Konstytucja marcowa).

23 kwietnia 1935 r. Prezydent RP Ignacy Mościcki podpisał tzw. Konstytucję kwietniową. Nowa ustawa zasadnicza przyznawała prezydentowi nadrzędną pozycję wobec innych organów państwa, czyniąc go odpowiedzialnym za jego losy wobec Boga i  historii. Zmiana obowiązującej Konstytucji i wprowadzenie nowych zasad ustrojowych należały do najważniejszych celów obozu sanacyjnego po zamachu majowym. (Więcej na ten temat znajdziesz w lekcji Nowela sierpniowa i konstytucja kwietniowaPTDEGc7rnNowela sierpniowa i konstytucja kwietniowa).

Kształtowanie się granic państwa polskiego

W pierwszych miesiącach niepodległości powstały dwie koncepcje polskiej przyszłych granic Rzeczypospolitej.

• Koncepcja inkorporacyjna - proponowana przez Romana Dmowskiego. Opowiadał się on za stworzeniem państwa jednolitego pod względem narodowościowym, z ziem zamieszkałych głównie przez Polaków. Na zachodzie w skład przyszłej Rzeczpospolitej weszłyby: Górny Śląsk, Wielkopolska, Pomorze Gdańskie oraz większość Prus Wschodnich. Z kolei na wschodzie należy wcielić i spolonizować ludność litewską, białoruską i ukraińską.

• Koncepcja federacyjna - jej zwolennikiem był Józef Piłsudski. Uważał, że o ile zachodnia granica kraju będzie ustalona w traktacie pokojowym kończącym Wielką Wojnę, o tyle wschodnia granica będzie przebiegała tam, gdzie ją Polacy ustalą i utrzymają. Dążył do utworzenia bloku niepodległych państw narodowych graniczących z ZSRS, złożonego z Polski, Łotwy, Białorusi i Ukrainy. Taka współpraca w ramach federacjifederacjafederacji miała zabezpieczyć wszystkie kraje przed dominacją ze strony Rosji bolszewickiej. 

Wydarzenia, które zdecydowały o granicach II Rzeczypospolitej:

• konflikt polsko‑ukraiński,

• wojna polsko‑bolszewicka,

• 'Bunt' generała Żeligowskiego,

• powstanie wielkopolskie,

• plebiscyty na Warmii, Mazurach, Powiślu i Górnym Śląsku.

Więcej na temat kształtowania się granic znajdziesz w lekcjach:

• Sprawa polska na konferencji wersalskiejP1Ai8aUcUSprawa polska na konferencji wersalskiej.

• Kształtowanie się granicy z Niemcami i CzechosłowacjąP12nwUCBFKształtowanie się granicy z Niemcami i Czechosłowacją.

• Wojna polsko‑bolszewickaPNHwFbUkkWojna polsko‑bolszewicka.

Formowanie terytorium państwa polskiego rozpoczęte pod koniec 1918 r. trwało
do 1922 r. i w takim kształcie przetrwało do wybuchu II wojny światowej.