R1TvFHXAxdLll1
Źródło: edycja: online skills, Projekt „NIE MAŁPUJ”, licencja: CC BY 3.0.

Prawa autorskie są bardzo ważne w świecie sztuki. Pomagają chronić twórców przed kopiowaniem ich prac i używaniem ich dzieł przez inne osoby bez zgody.
Prawa autorskie obejmują różne dziedziny związane z twórczością, takie jak:

  • twórczość plastyczna

  • twórczość muzyczna

  • twórczość teatralna

  • twórczość literacka

  • oraz  pokrewne, wszystkie, których efektem jest DZIEŁO.

RwHtjGtc992cv
Andy Warhol, Okładka płyty Johna Lennona „Menlove ave”, 1986 r., Sala Kultury, Mediolan, Włochy, salonedellacultura.it, materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Andy Warhol, Menlove ave, sitodruk, Sala Kultury, dostępny w internecie: https://salonedellacultura.it/mostra-vinyl-warhol/ [dostęp 13.12.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Instytucjami specjalizującymi się w temacie praw autorskich są organizacje chroniące prawa twórców:

Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych ( ZAiKS) zrzesza kompozytorów, autorów tekstów, scenarzystów, dramatopisarzy, tłumaczy, plastyków, choreografów
i twórców z innych dziedzin sztuki, a także wydawców muzycznych.

Związek Artystów Scen Polskich (ZASP) dba o prawa aktorów (w tym również aktorów wykonujących polski dubbingdubbing [czytaj: dabing]dubbing i aktorów zagranicznych), tancerzy oraz prawa autorskie radiowych reżyserów teatralnych.

Związek Polskich Artystów Plastyków (ZPAP) chroni prawa artystów plastyków w kraju i za granicą,  angażuje się w sprawy dotyczące warunków rozwoju kultury plastycznej w Polsce.

RGrmUZezJsOTb
Edgar Degas, „Głowy mężczyzny i kobiety”, 1880 r., Muzeum Brytyjskie w Londynie, moma.org, materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Edgar Degas, Głowy mężczyzny i kobiety, Monotypia na papierze, Muzeum Brytyjskie w Londynie, dostępny w internecie: https://www. moma.org/audio/playlist/27/476 [dostęp 13.12.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
  • Dzieła sztuki są chronione przez prawo autorskie od momentu ich stworzenia. Nie muszą być zarejestrowane ani opublikowane, aby korzystać z tej ochrony, nie muszą być również ukończone.

  • Prawa autorskie trwają przez określony czas, zwykle przez całe życie twórcy   i jeszcze 70 lat po jego śmierci.

  • Ochrona praw autorskich pozwala twórcom na zarabianie pieniędzy za swoją pracę. Kiedy ktoś chce skorzystać z dzieła sztuki, musi najpierw uzyskać zgodę od twórcy i zapłacić mu za korzystanie z jego dzieła.

  • Istnieją jednak pewne sytuacje, kiedy można korzystać z dzieł sztuki bez zgody twórcy, na przykład w celach edukacyjnych lub w ramach dozwolonego użytku.

2
Ćwiczenie 1
RGIlvuYdVjobZ
Wskaż cztery cele, w jakich możemy kopiować cudzy utwór. (Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Każdy może mieć darmowy dostęp do utworów oraz informacji:

  • znajdujących się w tzw. domenie publicznejDomena publicznadomenie publicznej,

  • wykorzystanych w ramach tzw. dozwolonego użytkudozwolony użytekdozwolonego użytku,

  • udostępnionych w ramach licencjlicencjalicencji.

W myśl prawa autorskiego fotografia jest utworem, a osoba naciskająca spust migawki jest jego autorem.

R1BcY1rHnGtRd1
Źródło: online-skills, Sposoby fotografowania ruchu - przykłady, licencja: CC BY 3.0.

W dziedzinie fotografii również obowiązują pewne zasady:

  • gdy chcesz opublikować fotografię, przedstawiającą obce osoby, wymaga to od nich zgody na upowszechnienie ich zdjęć;

  • w przypadku tłumu ludzi, mimo że poszczególne twarze ludzi są rozpoznawalne, nie jest wymagane udzielenie zgody na publikowanie fotografii;

  • jeżeli jedna z osób wyróżnia się w tłumie, a jej usunięcie zmieni charakter zdjęcia, musisz jej wizerunek traktować jak portret;

  • nie jest wymagane uzyskanie zgody na fotografowanie osób, które przypadkowo znalazły się na zdjęciu fotografowanego pejzażu lub wybranego obiektu, a ich nieobecność nie zmienia charakteru wykonanej fotografii;

  • aby wykonywać fotografie we wnętrzach pomieszczeń, należy mieć pozwolenie ich właścicieli;

  • czasami można wykonać zdjęcia osób, bez ich uprzedniej zgody, na przykład zdjęcia artystów, prezentujących się podczas różnych wystąpień, sportowców podczas imprez sportowych, polityków na wiecach itp.

Ćwiczenie 2
R1W1tdTL6PAed
Oceń prawdziwość poniższych zdań.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ważne!

Korzystając z czyjejś pracy, należy stosować zasady zawarte w licencjilicencjalicencji, zazwyczaj wymienić autora lub adres strony. W przeciwnym razie można być posądzonym o  plagiatplagiatplagiat, czyli przypisywanie sobie cudzego dzieła.

Prawa autorskie są niezbędne dla rozwoju sztuki i kultury, zapewniając twórcom odpowiednie wsparcie i zachętę do tworzenia nowych dzieł. Podsumowanie

Wiedza o prawach autorskich pozwoli ci legalnie pozyskiwać z Internetu potrzebne materiały do tworzenia własnego blogublogblogu, czy portfolioportfolioblogportfolio , dzięki darmowym platformom takich, jak: Tumblr [czytaj: tambler]  Flickr [czytaj: fliker]czy Carbonmade;[czytaj: karbonmejd].

Słownik

autor
autor

to osoba, która wniosła twórczy wkład do utworu; autorstwo wiąże się z prawem do utworzenia i własności dzieła, a także z odpowiedzialnością za jego treść

analogowy
analogowy

przeciwieństwo postaci cyfrowej, tradycyjny, np. fotografia analogowa

blog
blog

dziennik prowadzony przez internautę na stronach www

Creative Commons (CC)
Creative Commons (CC)

międzynarodowy projekt oferujący darmowe rozwiązania prawne i inne narzędzia służące zarządzaniu przez twórców prawami autorskimi do swoich utworów; licencje CC dają twórcom możliwość dzielenia się swoją pracą z opinią publiczną, jednocześnie zachowując kontrolę nad tym, jak jest ona wykorzystywana

digitalizacja
digitalizacja

nadawanie postaci cyfrowej różnego rodzaju danym, np. obrazom, rzeźbom, grafikom; inaczej: cyfryzacja

domena
domena

element adresu internetowego, wskazujący na kraj i rodzaj organizacji

domena publiczna
domena publiczna

to zbiór twórczości, z której można korzystać bez ograniczeń, tj. kopiować, modyfikować i rozpowszechniać bez uiszczania wynagrodzenia także w celach komercyjnych, ponieważ autorskie prawa majątkowe do utworów zawartych w domenie wygasły albo te utwory nigdy nie były przedmiotem prawa autorskiego

dozwolony użytek
dozwolony użytek

umożliwia korzystanie z cudzych utworów chronionych prawami autorskimi bez zgody podmiotu (autora) i bez wynagrodzenia; istnieje w dwóch formach: dozwolony użytek prywatny: pozwala na swobodne korzystanie z utworów w granicach własnego użytku osobistego, np. odtwarzanie muzyki w domu czy kopiowanie tekstów do celów edukacyjnych i dozwolony użytek publiczny, gdy utwór jest udostępniany publicznie, np. w szkole, na uczelni czy w bibliotece

fotoreprodukcja
fotoreprodukcja

wykonanie reprodukcji metodami komputerowymi

interfejs
interfejs

zasady łączenia ze sobą tekstu i szaty graficznej na stronie internetowej

internet
internet

ogólnoświatowa sieć komputerowa, system połączeń między komputerami, określany również jako sieć sieci

licencja
licencja

dokument prawny lub umowa, określająca warunki korzystania z utworu, produktu firmowego, znaku handlowego lub patentu

piractwo komputerowe
piractwo komputerowe

działalność sprzeczna z prawem; polega na nielegalnym kopiowaniu i posługiwaniu się własnością intelektualną bez zgody autora

plagiat
plagiat

przypisanie sobie cudzego dzieła

portfolio
portfolio

prezentacja dokonań artystycznych danej osoby lub firmy, będąca zazwyczaj zbiorem wykonanych prac, projektów i wszelkiego rodzaju dzieł; może mieć formę tradycyjną w postaci wydruków, formę pliku lub strony w internecie

prawo autorskie
prawo autorskie

zbiór norm prawnych, których celem jest zapewnienie ochrony twórczości naukowej, literackiej, publicystycznej i artystycznej

prawo cytatu
prawo cytatu

w to określenie wyjątku w prawie autorskim, który umożliwia wykorzystanie niewielkich fragmentów cudzej twórczości we własnych utworach bez konieczności uzyskania zgody twórcy; obowiązuje wskazanie imienia i nazwiska twórcy cytowanego utworu oraz źródła, czyli miejsca, z którego cytujący ściągnął utwór

użytek własny
użytek własny

oznacza użycie prywatne lub do własnego użytku. Jest to termin używany w odniesieniu do praw autorskich i licencji; oznacza, że dane lub materiały mogą być wykorzystywane tylko przez osobę lub organizację, która je posiada, a nie mogą być udostępniane publicznie lub wykorzystywane w celach komercyjnych

utwór
utwór

rezultat twórczej pracy człowieka, przedmiot prawa autorskiego

utwór rozpowszechniony
utwór rozpowszechniony

utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie

Źródła

  • encyklopedia.pwn.pl

  • sjp.pwn.pl

  • nowewyrazy.uw.edu.pl

Linki do e‑materiałów