REF51CLZEFVPT

Zdjęcie przedstawia kamień z dekoracyjnym wzorem (tzw. fryzem), biegnącym w kilku rzędach; pierwszy, szeroki w formie listków, następne roślinne i geometryczne.

Spis treści

1. Dekoracje elewacji

2. Co to jest ornament?

3. Dekoracje wnętrza

4. Już wiesz

5. Potrafisz

6. Słownik

Dekoracje elewacji

Architekturę oglądamy najpierw od zewnątrz. Ta zewnętrzna część budynku nosi nazwę elewacjielewacjaelewacji.

Elewacja frontowa, czyli główna zewnętrzna ściana wraz z wejściem i wszystkimi dekoracjami, najbardziej reprezentacyjna - nosi nazwę fasadyfasadafasady. Dekoracje skupiały się najczęściej w portaluportalportalu, obramieniach okien i ich wypełnieniu (np. witrażami). Stosowane były podziały pionowe ( kolumny, półkolumny, pilastrypilasterpilastry) i poziome (fryzy i gzymsy) oraz zwieńczenia (szczyty, sterczyny, attykiattykaattyki, nisze i wnęki).

Dla zainteresowanych

Niektóre z elementów wymienionych powyżej odnajdziesz na poniższym rysunku. Spróbuj je odnaleźć i ponownie nazwać na zdjęciu umieszczonym poniżej schematu.

R8DCSH491G4Q7

Ilustracja interaktywna przedstawia szkic fasady kościoła II Gesù. Budowla znajduje się w Rzymie i pochodzi z XVI wieku. Kościół posiada trójkątny szczyt z wolutami., oddzielony od dolnych kondygnacji gzymsem gierowanym. Okna budowli mają formę półkolistą, zwieńczone są trójkątnymi naczółkami. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. trójkątny szczyt, 2. gzyms koronujący, 3. woluta, 4. nisza, 5. gierowany (przełamany) gzyms, 6. przyczółek 7. nisza na rzeźbę, 8. podwójne pilastry.

Ilustracja interaktywna przedstawia szkic fasady kościoła II Gesù. Budowla znajduje się w Rzymie i pochodzi z XVI wieku. Kościół posiada trójkątny szczyt z wolutami., oddzielony od dolnych kondygnacji gzymsem gierowanym. Okna budowli mają formę półkolistą, zwieńczone są trójkątnymi naczółkami. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. trójkątny szczyt, 2. gzyms koronujący, 3. woluta, 4. nisza, 5. gierowany (przełamany) gzyms, 6. przyczółek 7. nisza na rzeźbę, 8. podwójne pilastry.

ROE3TGRREFEZ5

Ilustracja przedstawia fasadę kościoła Il Gesù w Rzymie. Dwupiętrowa fasada charakteryzuje się spokojnym rytmem kolumn i półkolumn. Dolna część oddzielona jest od górnej gzymsem. Wyeksponowana jest środkowa część dzięki połączeniu wejścia głównego z balkonem górnym. Obydwa piętra związane są wolutami, ponad którymi góruje trójkątny tympanon. Dolną część fasady dekorują rzeźby architektoniczne w postaci: kartusza nad wejściem głównym i dwóch posągów, umieszczonych w niszach, znajdujących się nad wejściami bocznymi.

Wiele elementów architektonicznych znajdujących się na fasadach budynków ma swoje funkcje, ale są one głównie dekoracyjne; podziały pionowe (kolumny, pilastry, itp.), poziome (gzymsy, fryzy), otwory (okna), nisze, wykusze, balkony i faktura ścian.

Można spotkać również dekorację rzeźbiarską (rzeźbę pełnoplastyczną, płaskorzeźbę, relief). Pojawiają się przedstawienia figuralne i ornamenty malowane ( freski), wykonane techniką mozaikimozaikamozaiki lub sgraffito.

R1QUVGKBSQHT71

Zdjęcie przedstawia rozetę z witrażami w Katedrze Chartres. W centralnej części rozety znajduje się Jezus Chrystus. Rozeta jest symetryczna i wielokolorowa. Poszczególne elementy rozety są podzielone na pola w kształcie okręgów, półokręgów oraz form o kształcie wydłużonego owalu zwężającego się z jednej strony. Pomiędzy tymi polami znajduje się czarne tło.

Rozeta - to dekoracja stylizowana na kwiat róży. W architekturze stosowana do dekoracji  w postaci witraży w okrągłych oknach.
Rozety umieszczone były najczęściej nad głównym wejściowym portalem do gotyckiej katedry.

Rozeta ma charakter dekoracyjny, ma symetryczny układ, może zawierać sceny religijne oraz powielane, barwne ornamenty.
Jest też dodatkowym efektem dekoracji wnętrza kolorowym światłem.

Poniżej rysunek i fotografia gotyckiej Katedry Notre Dame (czytaj: notr dam) w Reims we Francji. Zapoznaj się z nazwami wyróżnionych elementów fasady i spróbuj je odnaleźć na zdjęciu poniżej schematu.

R1O6E58KHCB14

Ilustracja przedstawia budynek gotyckiej katedry w Reims we Francji. Budowla pochodzi z XIII wieku. Ukazuje widok od strony zachodniej z trzema portalami, rozetą nad wejściem głównym oraz bogatą dekoracją w postaci galerii królów. Katedra posiada dwie wysokie wieże. Fotografia ukazuje bryłę kościoła od strony wejścia, z drzewami rosnącymi po bokach. Tłem jest niebieskie niebo.

Aż trudno uwierzyć, że gotyckie katedry budowano z kamienia. Strzeliste bryły i koronkowe dekoracje dowodzą mistrzostwa średniowiecznych budowniczych.

R192KUNRFBP29

Zdjęcie ukazuje elementy katedry w Mediolanie, która jest perełką włoskiego gotyku. Są to części konstrukcji ozdobione ażurowymi ornamentami, sterczynami, płaskorzeźbami i rzeźbami.

Przykładów dekoracji architektonicznych można przytoczyć o wiele więcej.
Obiekty architektoniczne mogą być dekorowane rzeźbami i płaskorzeźbami, a ściany pokrywane np.: płytkami ceramicznymi, mozaikamimozaikamozaikami czy dekoracją malarską w technice sgraffitosgraffitosgraffito.

R552779KMZPFM

Ilustracja przedstawia fragment budynku z oknem i balkonem. Po dwóch stronach okna umieszczono rzeźby kobiet, unoszące wspólnie wieniec nad oknem. Nad nimi biegnie dekoracyjny gzyms w koliste ornamenty. Balkon ma kutą, ozdobną barierkę.

RM4ZZMPH986MS

Ilustracja przedstawia zewnętrzną ścianę kamienicy z oknami, zdobioną techniką malarską zwaną sgraffito. Polega ona na nakładaniu kilku warstw kolorowego tynku lub gliny, a następnie zeskrobywaniu wierzchniej warstwy według określonego wzoru, aby odsłonić warstwę spodnią i uzyskać wielobarwny ornament. Tutaj cała ściana pokryta jest wzorami geometrycznymi, tylko pod oknami umieszczono scenki, a pośrodku ściany dużą postać w dawnym stroju mieszczańskim.

R189LPUOVUJ22

Zdjęcie przedstawia ścianę kamienicy wyłożoną płytkami ceramicznymi w geometryczne wzory. Kadr obejmuje trzy okna, zdobione na górze płaskorzeźbionym ornamentem. Ścianę wieńczy balustrada.

wróć do spisu treści

Co to jest ornament?

OrnamentornamentOrnament (łac. ornare - czasownik znaczący zaopatrzyć, ozdabiać) jest motywem albo całym zespołem motywów zdobniczych, mających zastosowanie między innymi w architekturze.

Ornamenty powiązane są często z epokami i kręgami kulturowymi, w których powstały. Ich typy, detale i różnorodny charakter można odnieść do właściwego stylu architektonicznego, który często jest pomocny w datowaniu.

RP2R9UHSQ9V2D

Rysunek przedstawia wzór ornamentu, który ciągnie się w poziomie. Ornament jest złożony z pasów, które tworzą układy podobne do okręgów i ósemek. We wzór wkomponowane są również trzy podobne do siebie elementy roślinne. Tło stanowią poziome kreski.

wróć do spisu treści

Dekoracje wnętrza

Dekorację architektoniczną odnajdujemy również we wnętrzach. Czasem bywa tak zaskakująca, że zapiera dech w piersiach. Na kilku przykładach poznasz dekoracje oraz techniki, które ozdobiły wnętrza sakralne i świeckie; kościoły i kaplice, rezydencje i miejsca użytku publicznego.

RiFTEwgRYUFNG

Zdjęcie przedstawia wnętrze Dworca Kolejowego w Porto w Portugalii. Podróżni idą w różnych kierunkach przez salę. Ściany wyłożone malowanymi płytkami ceramicznymi ukazują sceny historyczne wielkich rozmiarów, malowane jednym kolorem o zimnej barwie. Nad nimi, pasem biegnie mozaikowa opowieść w barwach ciepłych i zimnych. Strop sali zdobi gipsowa sztukateria.

W miarę postępu cywilizacyjnego przybywało dekoracyjnych detali. Szczytowym okresem w zdobnictwie okazał się barok.

W świątyniach i pałacach barokowych mistrzowie pędzla stosowali malarstwo iluzjonistyczne, tzw. trompe l'oei, [czytaj: tromp oil], tworzące złudzenie, że na dwuwymiarowej powierzchni widzimy przestrzeń. Zapoznaj się z ilustracją znajdującą się poniżej.

R1EEANKGTZ7GX

Ilustracja przedstawia fresk Giovanniego Battisty Gaulliego pt. „Triumf imienia Jezus” na sklepieniu kościoła Il Gesù w Rzymie. Ukazuje Adorację Imienia Jezus. Jest to fresk iluzjonistyczny, sprawiający wrażenie autentycznej obecności postaci. Ze środka bije oślepiający blask, którego źródłem są trzy litery: IHS, wypisane pod krzyżem. Dookoła tego symbolu gromadzą się anioły, a dalej – adorujący go święci. Na przykład z lewej strony blisko środka dostrzegamy Trzech Króli z kadzidłem. Na samym dole uskrzydlone demony, ciągnące ze sobą grzeszników uciekają, zasłaniając oczy przed blaskiem.

Wnętrza pałaców olśniewają złoceniami i rzeźbami, które są tak realistyczne, że zdają się poruszać.

R1QRU2HHS9FEG

Zdjęcie ukazuje pełną przepychu salę cesarską rezydencji w Würzburgu. Jest tu wszystko, co może znaleźć się w bogatym, pałacowym wnętrzu; kryształowe żyrandole, ściany pokryte freskami, sztukaterie, płaskorzeźby, a przy ścianach marmurowe kolumny ze złoconymi głowicami i posągi w niszach. W dole marmurowa posadzka w geometryczne wzory. Przez okrągłe okna w sklepieniu i  wielkie okno poniżej wpada dużo światła, które rozjaśnia wnętrze.

R1OG5LbqEwIwv

Zdjęcie ukazuje długi korytarz pałacu w Wersalu, którego ściany zdobią lustra w złotych ramach. Wzdłuż korytarza stoją złocone fotele, stoliki i posągi trzymające kryształowe świeczniki. Ze sklepienia zdobionego freskami i złoconą sztukaterią zwisają kryształowe żyrandole.

XX wiek to narodziny zawodu architekta wnętrz, który kompleksowo zajmuje się wystrojem pomieszczenia w zależności od jego funkcji i oczekiwań użytkownika. Wcześniej wnętrza urządzali rzemieślnicy, malarze i rzeźbiarze. Swoje umiejętności i talenty przekładali na dzieła zgodne z aktualnymi stylami, czasem z własną inwencją twórczą, co nierzadko prowadziło do nowych osiągnięć w sztuce.

R1HTo3CZOZaBY

Zdjęcie przedstawia dekorację malarską na wysokiej ścianie szkolnego korytarza. Jest tu dużo motywów przedstawiających i abstrakcyjnych w płaszczyznach, które mają różne kształty. Kompozycja jest bardzo kolorowa, o barwach ciepłych, zimnych i gorących. Szeroki pas ściany od podłogi powyżej dwojga drzwi jest pomalowany jednolitym, jasnym kolorem. Kompozycja malarska obejmuje wysokie partie ściany ponad drzwiami i sięga aż do drewnianego sufitu. Z góry zwisa sześć lamp o kształcie prostych, długich rurek, a nad drzwiami świeci pojedyncza, okrągła lampa.

Współczesne wnętrza są niekiedy jak obrazy - wizjonerskie, malowane kolorem i światłem, kształtowane ciekawą formą ścian, sufitów, klatek schodowych, korytarzy.

RkhZH3oxqD7AC

Zdjęcie przedstawia tunel prowadzący pasażerów na lotnisko ukazany w perspektywie zbieżnej. Jest cały oszklony, ściany boczne zbudowane są z tafli kolorowego szkła, które odbija się w podłodze. Sufit składa się z przezroczystych płyt o nieregularnej formie, które również odbijają różnobarwne światło przechodzące przez kolorowe ściany. Pośrodku sufitu delikatnie świecą wijące się wężyki dodatkowych lamp. Tunelem podążają pasażerowie z bagażami, w tym oświetleniu można zauważyć tylko czarne sylwetki.

wróć do spisu treści

Już wiesz

• wymieniasz dekoracje architektoniczne;

• znasz dekoracyjną funkcję malarstwa ściennego, np.: jako witraż, mozaika, sgraffito;

• opisujesz malarstwo iluzjonistyczne jako dekorację wnętrz obiektów architektonicznych;

• wyjaśniasz pojęcia: rozeta, ornament, portal, gzyms.

wróć do spisu treści

Potrafisz

• wymienić rodzaje i sposoby dekorowania elewacji budynków oraz wnętrz;

• używać języka architektury podczas opisywania dekoracji fasady, elewacji i wnętrza;

• wyrazić swoje wrażenia estetyczne na temat dekoracji architektonicznych;

• zaprojektować ornament oparty na motywach roślinnych.  .

wróć do spisu treści

Słownik

Źródła

• sjp.pwn.pl

• encyklopedia.pwn.pl

• archirama.muratorplus.pl/encyklopedia‑architektury

• Słownik terminologiczny sztuk pięknych*,* opr. zbiorowe pod red. Krystyny Kubalskiej‑Sulkiewicz, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2003

• Mały słownik terminów plastycznych, Warszawa 1975, Źródło: K. Zwolińska, Z. Malicki

Linki do e‑materiałów

• https://zpe.gov.pl/a/motyw-zdobniczy-projektuje-wlasny-ornament/D9PWSNCWb

• https://zpe.gov.pl/a/kazdy-ma-swoj-styl/DdllA1d7X

• https://zpe.gov.pl/a/bogata-architektura–co-to-znaczy-poznajemy-budowle-barokowe/D15TeQEUz

• https://zpe.gov.pl/a/secesja–roslinne-i-zwierzece-motywy-w-sztuce/DLAkF5Co2

• https://zpe.gov.pl/a/antyk-wiecznie-zywy-recepcja-starozytnosci-w-dzielach-pozniejszych-epok/D9fkH3Ldp

• https://zpe.gov.pl/a/wnetrza-i-detale-dekoracji-zewnetrznej/D5MBEpGVp

• https://zpe.gov.pl/a/jak-opisac-dekoracje-fasady-elewacji-i-wystroj-wnetrza-architektonicznego/D104J50Cp

wróć do spisu treści