Gospodarcza działalność człowieka w polskich górach
Gospodarka mojego regionu
Środowisko przyrodnicze mojego regionu
Właśnie zakończyliśmy poznawanie poszczególnych regionów Polski. Wśród nich był też zapewne i „twój region”. Czy wiesz już wszystko na jego temat? Raczej nie, bo każdy region ma bogatą historię, różnorodne środowisko przyrodnicze, ciekawe społeczeństwo i wciąż zmieniającą się gospodarkę. A zatem wiele jeszcze przed tobą. Dzisiaj lepiej poznasz przyrodę swoich okolic.
RJXZps5gAQ7Hk1
Na zdjęciu las iglasty.
Lasy to zbiorowiska roślinności występujące w każdym regionie Polski
Już wiesz
jakie jest ukształtowanie terenu Polski;
jaki był przebieg wydarzeń geologicznych mających wpływ na rzeźbę terenu Polski;
które czynniki kształtują klimat Polski i jakie są jego cechy;
jaki jest układ sieci hydrograficznej w Polsce;
jakie gleby występują w naszym kraju i jaki jest ich związek z roślinnością naturalną.
Nauczysz się
podawać nazwę i wskazywać na mapie „swój” region przyrodniczy;
opisywać przebieg kształtowania się i główne cechy rzeźby terenu we własnym regionie;
charakteryzować klimat własnego regionu;
opisywać sieć hydrograficzną własnego regionu;
wyjaśniać związki między glebami i roślinnością naturalną we własnym regionie;
planować trasy wycieczek krajoznawczych mających na celu dokładne poznanie środowiska naturalnego własnego regionu.
iYypVtqwGX_d5e260
1. Jak wyznaczyć „mój” region przyrodniczy?
W temacie 2.7i6DYPhSJXF2.7 dokonana została charakterystyka ludności „twojego” regionu. A zatem region ten został już wyznaczony, tyle że był to wybór na potrzeby określenia cech demograficznych. Czy chcąc opisać środowisko przyrodnicze, możemy się odnieść do tego samego obszaru? W niektórych przypadkach tak, a w niektórych nie. Cechy demograficzne wyrażane są danymi statystycznymi, które zbiera się i opracowuje wg jednostek podziału administracyjnego – województw, powiatów, gmin. Cechy środowiska przyrodniczego nie mają już tak ścisłego charakteru i precyzyjnie wyznaczonego zasięgu. Zachowują pewną jednorodność przede wszystkim w obrębie krain geograficznych. Należało by więc zastanowić się, który rodzaj regionu wybrać, by stworzyć jak najlepszy obraz środowiska przyrodniczego „mojego” regionu. W zależności od naszego miejsca zamieszkania wybór może być różny – kraina geograficzna lub historyczna, makroregion lub mezoregion (wg Kondrackiego) czy województwo lub powiat. Zadanie ułatwią nam poniższe mapy.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
Rgjl6flsWg5dJ1
Ilustracja zawiera dwie mapy Polski, pierwsza zawiera prowincje geograficzne, a druga podprowincje geograficzne. Na pierwszej mapie czerwonymi liniami zaznaczono granice między prowincjami geograficznymi, Różnymi odcieniami koloru czerwonego, pomarańczowego i zielonego oznaczono poszczególne prowincje i opisano je: Niż Środkowoeuropejski, Niż Wschodniobałtycko-Białoruski, Masyw Czeski, Wyżyny Polskie, Wyżyny Ukraińskie, Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym oraz Karpaty Wschodnie z Podkarpaciem Wschodnim. Wszystkie te prowincje obejmują tereny Polski i sięgają poza granice kraju. Największą część mapy zajmuje Niż Środkowoeuropejski obejmujący zachodnią, północno-zachodnią i centralną część Polski oraz Niemcy. Na drugiej mapie różnymi odcieniami koloru czerwonego, pomarańczowego i zielonego oznaczono poszczególne prowincje z pierwszej mapy, a czerwonymi liniami zaznaczono granice między podprowincjami geograficznymi w ramach wydzielonych wcześniej prowincji i opisano je. W obrębie Niżu Środkowoeuropejskiego opisano Pobrzeża Południowobałtyckie i Pojezierza Południowobałtyckie oraz Niziny Środkowopolskie i Niziny Sasko-Łużyckie. W obrębie Wyżyn Polskich opisano Wyżynę Śląsko-Krakowską, Wyżynę Małopolską i Wyżynę Lubelsko-Lwowską. Karpaty Wschodnie i Zachodnie również rozbito na pięć mniejszych podprowincji, które opisano. Niż Wschodniobałtycko-Białoruski obejmuje cztery podprowincje, a w obrębie prowincji Wyżyny Ukraińskie znalazła się podprowincja Wyżyna Wołyńsko-Podolska.
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
R1VDsou8vqtID1
Ilustracja przedstawia mapę Polski z wydzielonymi różnymi kolorami podprowincjami, a wewnątrz nich pooddzielane cienkimi czerwonymi liniami są makroreginy. Wydzielone są następujące podprowincje – kolorem niebieskim wydzielone są Pobrzeża Południowobałtyckie, szaroniebieskim Pobrzeża Wschodniobałtyckie, fioletowym Pojezierza Połuniowobałtyckie, fioletowym ciemniejszym Pojezierza Wschodniobałtyckie, ciemnozielonym Niziny Sasko-Łużyckie, jasnozielonym Niziny Środkowopolskie, zielononiebieskim Wysoczyzny Podlasko-Białoruskie, innym odcieniem ciemnozielonym Polesie, jasnobrązowym Sudety i Pogórze Sudeckie, jasnopomarańczowym Wyżyna Śląsko-Krakowska, pomarańczowym Wyżyna Małopolska, innym odcieniem pomarańczowego Wyżyna Lubelsko-Lwowska, brązowym Wyżyna Wołyńsko-Podlaska, żółtopomarańczowym Północne Podkarpacie, czerwonobrązowym Zewnętrzne Karpaty Zachodnie, intensywnym czerwonobrązowym Centralne Karpaty Zachodnie, oraz innym odcieniem tego koloru Beskidy Wschodnie.Czerwonymi liniami średniej grubości zaznaczono granice między podprowincjami geograficznymi w ramach wydzielonych wcześniej prowincji.Cienkimi czerwonymi liniami zaznaczono granice makroregionów w obrębie podprowincji i opisano je. W każdej podprowincji wydzielono kilka makroregionów.Przez Polskę przebiega zaznaczona granatową grubszą linią granica pomiędzy obszarem Europy Wschodniej i obszarem Europy Zachodniej.Kolory poza granicami Polski są zamglone, opisane są państwa sąsiadujace z Polską i Morze Bałtyckie.
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
RCUb769dXH1O91
Ilustracja przedstawia mapę Polski z wydzielonymi różnymi odcieniami koloru czerwonego, pomarańczowego i zielonego prowincjami geograficznymi. Zaznaczono granice między podprowincjami geograficznymi w ramach wydzielonych wcześniej prowincji. Zaznaczono granice makroregionów w obrębie podprowincji. W każdej podprowincji wydzielono kilka makroregionów. Cienkimi szarymi liniami zaznaczono granice mezoregionów w obrębie makroregionów i opisano je. W każdym makroregionie wydzielono kilka mezoregionów.
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
R1BTtZzuQBTzv1
Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną Polski. W obrębie lądów występują obszary w kolorze zielonym, żółtym, pomarańczowym i czerwonym. Na północy przeważają obszary w kolorze zielonym przechodzące ku południowi w kolor żółty i pomarańczowy aż do czerwonego. Morza zaznaczono kolorem niebieskim . Na mapie opisano nazwy półwyspów, wysp, głównych nizin, wyżyn i pasm górskich, morza, zatok, zalewów, rzek i jezior. Na obszarze morza w wybranych miejscach opisano głębokości. Oznaczono białymi kropkami i opisano główne miasta, stolicę – Warszawę wyróżniono czerwoną kropką. Berlin i Pragę również oznaczono w ten sposób. Oznaczono czarnymi kropkami i opisano szczyty górskie. Różową wstążką oznaczono granice państw. Kolorem czerwonym opisano państwa sąsiadujące z Polską.Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co jeden stopień.Po prawej stronie mapy na górze w legendzie umieszczono prostokątny pionowy pasek. Pasek podzielono na dwadzieścia trzy części. U góry – czerwony i ciemnopomarańczowy, dalej pomarańczowy, jasnopomarańczowy i żółty, jasnozielony i ciemnozielony, kolejno jasnoniebieski do ciemnoniebieskiego. Opisano izohipsy od zero metrów (poziom morza)do dwóch tysięcy metrów powyżej poziomu morza – w obrębie kolorów zielonych co dwadzieścia pięć metrów, w obrębie kolorów żółtych co pięćdziesiąt metrów, w obrębie kolorów pomarańczowych co sto, dwieście, trzysta i pięćset metrów. W obrębie kolorów czerwonych opisano izohipsy tysiąc pięćset metrów nad poziomem morza i dwa tysiące metrów nad poziomem morza.Na dole paska odcieniami koloru niebieskiego oznaczono głębokości mórz i opisano izobaty: dziesięć metrów poniżej poziomu morza, dwadzieścia pięć metrów poniżej poziomu morza, pięćdziesiąt metrów poniżej poziomu morza, sto metrów poniżej poziomu morza.Po lewej stronie mapy na dole w legendzie umieszczono i opisano znaki użyte na mapie. Miasta oznaczono białą kropką, stolice – czerwoną kropką, granice państw – różową wstążką. Rzeki to niebieskie linie, teren podmokły – niebieskie kreskowanie, szczyty to czarne kropki opisane wysokością.
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1
Przeanalizuj powyższe mapy i wybierz „swój” region do opisu środowiska przyrodniczego. Zacznij od znalezienia swojej miejscowości na mapie i przypisania jej do odpowiednich regionów – geograficznych i historycznego, a także do województwa i powiatu. Następnie oceń, jak daleko sięgają „twoje” okolice i m.in. na tej podstawie określ „swój” region.
iYypVtqwGX_d5e303
2. Geneza i cechy środowiska przyrodniczego „mojego” regionu
Na lekcjach od 1.3 do 1.12 omówiono środowisko przyrodnicze całej Polski. Część przedstawionych tam informacji dotyczyła również „twojego” regionu. Nie mógł to jednak być zbyt szczegółowy opis, bo odnosił się on do całego kraju. Teraz masz okazję skupić się wyłącznie na „swoim” regionie.
Polecenie 2
Korzystając ze zdobytej wcześniej wiedzy, a także z innych źródeł informacji, wypełnij tabelę (pobierz załącznik).
WODY POWIERZCHNIOWE (sieć rzeczna, zlewiska i dorzecza, jeziora, tereny podmokłe)
GLEBY
ROŚLINNOŚĆ (lasy)
R10aRaj9nEHEg1
załącznik
załącznik
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
iYypVtqwGX_d5e348
3. Wycieczki krajoznawcze po regionie
Najlepszym sposobem poznawania środowiska naturalnego danego miejsca są obserwacje terenowe. Znając już główne cechy przyrody „swojego” regionu, warto wybrać się na kilka wycieczek krajoznawczych, by naocznie przekonać się o tym, co być może znamy tylko z opisów i zdjęć.
Polecenie 3
Zaplanuj przebieg co najmniej dwóch różnych wycieczek krajoznawczych, mających na celu poznanie głównych cech środowiska przyrodniczego własnego regionu. Wycieczki mogą trwać od kilku godzin do kilku dni i wykorzystywać różne środki transportu, np.:
kilkugodzinna, piesza wycieczka po naszej miejscowości i okolicach;
kilkugodzinna, rowerowa wycieczka po naszej miejscowości i okolicach;
kilkugodzinny, samochodowy objazd po naszej miejscowości i okolicach;
jednodniowa, piesza wycieczka z dojazdem własnym (samochód, pociąg, autobus);
jednodniowa, rowerowa wycieczka po najbliższej okolicy;
jednodniowy, samochodowy objazd po części regionu;
kilkudniowe, piesze wycieczki z dojazdem własnym;
kilkudniowy, rowerowy objazd po części regionu;
kilkudniowy, samochodowy objazd po całym regionie.
PLAN WYCIECZKI nr 1, trasa: ………………………………
DATA
GODZINA
MIEJSCE
OBSERWOWANE SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEZGO
R1BbfBYd6SBcq1
załącznik
załącznik
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
iYypVtqwGX_d5e417
Podsumowanie
Odpowiedz na pytania i wykonaj polecenia:
W którym regionie geograficznym leży „twoja” miejscowość? Wskaż go na mapie Polski.
Jak nazywa się „twój” region historyczny?
Wymień jednostki podziału administracyjnego, w których mieszkasz.
Określ położenie geograficzne regionu. Wskaż na mapie swoją miejscowość.
Wymień główne cechy ukształtowania powierzchni „twojego” regionu.
Jakie bogactwa mineralne wydobywane są w najbliższej okolicy?
Które wpływy – morskie, lądowe czy górskie – przeważają w klimacie „twojego” regionu?
Wymień rzeki główne i ich większe dopływy znajdujące się w „twoim” regionie.
Czy w „twoim” regionie są jeziora? Jeśli tak, to jakie jest ich pochodzenie?
Gdzie w regionie występują najlepsze gleby?
Jakie lasy rosną w twoich okolicach?
Praca domowa
Polecenie 4.1
Sporządź opisy z wycieczek krajoznawczych po własnym regionie. Zwróć szczególną uwagę na te składniki środowiska przyrodniczego, które są charakterystyczne dla „twojego” regionu; dołącz do opisu odpowiednie zdjęcia.
