Przodkami roślin lądowych są zielenice: jedno- lub wielokomórkowe, beztkankowe organizmy wodne zdolne do fotosyntezy. Od kiedy pierwsze rośliny opanowały ląd, cały czas się różnicują i dostosowują do nowych warunków życia. W ten sposób powstały setki tysięcy gatunków. Od ich obecności zależy przeżycie na lądzie innych organizmów. Rośliny dostarczają tlen i są najważniejszym producentem materii organicznej. Stanowią pierwsze ogniwo łańcuchów pokarmowych i dają schronienie oraz miejsce życia innym organizmom – bakteriom, grzybom, protistom i zwierzętom.
R7QLX54HPTKIn
Fotografia przedstawia drzewo mamutowca w otoczeniu drzew. Pień drzewa jest gruby, brązowy, ma pionowe głębokie bruzdy. Gałęzie z liśćmi wyrastają tylko na szczycie pnia. Wokół widoczne są inne drzewa o podobnej budowie.
Mamutowiec olbrzymi o nazwie Generał Sherman [czyt: szerman] jest największym organizmem żyjącym obecnie na Ziemi – jego masa to ok. 1200 ton. Średnica jego pnia przekracza 8 m, a wysokość – 84 m
Źródło: Jim Bahn, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
jakie gromady występują w królestwie roślin;
które z gromad są reprezentowane przez rośliny zarodnikowe;
czym charakteryzują się rośliny nasienne;
na podstawie jakiego kryterium podzielono rośliny nasienne na okrytonasienne i nagonasienne.
Twoje cele
Omówisz cechy charakterystyczne poszczególnych gromad królestwa roślin.
Wskażesz miejsca występowania glonów, mszaków, paprotników, nasiennych.
Na podstawie ilustracji rozpoznasz przedstawicieli glonów, mszaków, paprotników, nagonasiennych i okrytonasiennych wśród innych roślin.
ibr0KxCdqe_d5e158
1. Rośliny a glony
Rbbx2XIx9h0Tf
Na zdjęciu widać zielone glony pod wodą. Glon ma postać widlasto rozgałęzionej, płaskiej plechy, nie jest zróżnicowany na korzeń i pęd.
Glony o plechowatej budowie
Źródło: Peter Southwood, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Glony to organizmy samożywne należące do różnych królestw – roślin (zielenice i krasnorosty), protistów (okrzemki, eugleniny i brunatnice) oraz bakterii (sinice). Ich komórki, podobnie jak komórki roślin, zawierają jądra komórkowe, chloroplasty i są otoczone ścianami komórkowymi. Ściany komórkowe glonów przepuszczają wodę, dlatego organizmy te jedynie sporadycznie występują na lądzie.
Do glonów należą zarówno organizmy jednokomórkowe, jak i wielokomórkowe. Wielkość glonów wielokomórkowych jest bardzo zróżnicowana – niektóre z nich mogą osiągnąć kilka metrów długości. Nie mają one tkanek ani organów, ich ciało ma postać plechy. Stąd glony określa się jako plechowce.
RW6q6KnxPaq9E
Ilustracja przedstawia schematycznie podział organizmów. W lewym górnym rogu znajduje się napis "bakterie", a pod nim napis "sinice". W prawym górnym rogu jest napis '"protisty", a pod nim "eugleniny". Poniżej znajdują się napisy "zielenice, krasnorosty", a na samym dole "rośliny naczyniowe". Sinice, eugleniny, zielenice i krasnorosty są objęte klamerką z napisem "glony", zaś zielenice, krasnorosty i rośliny naczyniowe są objęte klamerką z napisem "rośliny".
Miejsce glonów w systematyce
Źródło: Anita Mowczan, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 1
R194UfiH3YOdx
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pamiętaj, że fotosyntezę przeprowadzają rośliny i glony.
Fotosyntezę przeprowadzają wszystkie organizmy należące do królestwa roślin (zielenice, krasnorosty, mchy, paprotniki i rośliny nasienne), część protistów (eugleniny, okrzemki i brunatnice) oraz niektóre bakterie (sinice).
2. Budowa roślin
Rośliny zbudowane są z komórek eukariotycznych (jądrowych) otoczonych błoną komórkową i ścianą komórkową.
Grupy komórek tworzą tkanki.
Tkanki twórcze – ich komórki stale się dzielą i odpowiadają za wzrost rośliny. Zalicza się do nich:
stożek wzrostu pędu, który występuje na szczycie łodygi;
stożek wzrostu korzenia, który znajduje się na końcu korzenia,
miazga, dzięki której rośliny przyrastają na grubość.
Tkanki stałe:
tkanka okrywająca (skórka i korek), która zabezpiecza roślinę przed uszkodzeniami i utratą wody oraz zapewnia kontakt z otoczeniem;
tkanka miękiszowa (miękisz zasadniczy, asymilacyjny i spichrzowy), która wypełnia wnętrze rośliny, magazynuje wodę i substancje pokarmowe oraz przeprowadza fotosyntezę;
tkanka przewodząca (drewno i łyko), która odpowiada za transport wody i substancji pokarmowych w roślinie;
tkanka wzmacniająca, która nadaje roślinie sztywność i elastyczność.
Korzeń jest podziemnym organem służącym do umocowania rośliny w glebie i pobierania z podłoża wody wraz z solami mineralnymi. U roślin nasiennych wyróżnia się dwa rodzaje systemów korzeniowych: palowy i wiązkowy.
Łodyga jest organem, który łączy korzenie z liśćmi, kwiatami i owocami. W łodygach odbywa się transport wody i soli mineralnych pobieranych przez korzenie oraz substancji odżywczych wyprodukowanych w liściach podczas fotosyntezy.
W liściach zachodzi wymiana gazowa i przeprowadzana jest fotosynteza.
Kwiat to organ przystosowany do pełnienia funkcji rozmnażania płciowego.
Więcej informacji o organach roślin znajdziesz w e‑materiałach:
Ilustracja przedstawia pierzasto złożony liść od spodu z brązowymi zarodniami.
Zarodnie wytwarzające zarodniki
Źródło: Jnzl’s Photos, Flickr, licencja: CC BY-SA 3.0.
Mchy i paprotniki to rośliny, które jako pierwsze zasiedliły środowisko lądowe. Ich przeżycie na suchym lądzie było możliwe m.in. dzięki wytworzeniu tkanek, z których jedne przewodzą wodę, a inne chronią przed wysychaniem. Jednak do zapłodnienia rośliny te wciąż potrzebują wody, tak samo jak ich przodkowie – zielenice. Z tego powodu produkują zarodniki, które są okryte grubą ścianą komórkową, dzięki czemu mogą przetrwać w zmiennym, lądowym środowisku. To m.in. te cechy umożliwiły pradawnym gatunkom paprotników stworzyć ogromne lasy.
Porównanie mchów i paprotników
Cecha
Mchy
Paprotniki
Środowisko życia
wilgotne i zacienione
wilgotne i zacienione
Zarodniki
wytwarzane
wytwarzane
Zapłodnienie
wymaga obecności wody
wymaga obecności wody
Łodyga
brak, jej odpowiednikiem jest łodyżka o prostej budowie
łodygi wzniesione, kłącza
Korzenie
brak, ich odpowiednikiem są nitkowate chwytniki
długie i liczne, wyrastają z kłącza
Liście
brak, ich odpowiednikiem są listki zdolne do prowadzenia fotosyntezy i wchłaniania wody
zróżnicowane na liście asymilujące i wytwarzające zarodniki
Przykłady
płonnik, torfowiec
skrzyp polny, orlica
R1ATThBcNHsDp
Fotografia przedstawia wnętrze prześwietlonego słońcem lasu. Na pierwszym planie runo leśne.
Rośliny zarodnikowe są składnikiem runa leśnego
Źródło: Joshua Mayer, Flickr, licencja: CC BY-SA 3.0.
Więcej informacji o roślinach zarodnikowych znajdziesz w e‑materiałach:
Przyjrzyj się ilustracji mchu płonnika, a następnie podaj nazwy elementów jego budowy oznaczonych cyframi od 1 do 4. Wyjaśnij, która z tych części magazynuje wodę w runie leśnym.
RnRex8molTUPD
Ilustracja przedstawia wygląd mchu płonnika. Przedstawiona jest łodyżka złożona z dolnej części pokrytej drobnymi listkami, jej dolna część zakończona jest cienkimi chwytnikami. Z ulistnionej łodyżki wyrasta długa łodyżka bezlistna zakończona zgrubieniem. Jest to zarodnia. Numerem 3 oznaczona jest struktura złożona z dolnej części pokrytej drobnymi listkami, jej dolna część zakończona jest cienkimi tworami oznaczonymi numerem 4. Ze struktury oznaczonej numerem 3 wyrasta długa bezlistna struktura oznaczona numerem 2. Jest ona zakończona zgrubieniem oznaczonym numerem 1.
Mech płonnik
Źródło: Anita Mowczan, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1IsZzcmdQwm2
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pamiętaj, że mchy nie mają typowych organów roślinnych. Zwróć uwagę, że rośliny te rosną w skupiskach.
Mchy magazynują wodę pomiędzy ulistnionymi łodyżkami, tworzącymi darń.
1
Polecenie 3
Niekiedy w ogrodach na powierzchni gleby pod roślinami rozkłada się warstwę torfu. Określ, jakie korzyści ze stosowania tej metody odnoszą uprawiane rośliny. W uzasadnieniu uwzględnij wybrane cechy mchu torfowca.
RI5ht69SIHtbY
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zastanów się, jakie są jedne z podstawowych potrzeb roślin oraz w jaki sposób mech torfowiec jest przystosowany do ich zaspokajania.
Mech torfowiec magazynuje wodę, dzięki czemu zatrzymuje wilgoć w otoczeniu korzeni roślin.
4. Rośliny nasienne
RiwPZjUSQ73pu
Fotografia przedstawia siedem makówek na tle rozsypanych nasion maku. Owocostan maku to mała, zaokrąglona i wydłużona łupinka. Jest on w kolorze jasnym, beżowym. Wewnątrz owocostanu znajdują się liczne drobne nasiona maku, które są okrągłe, ciemnobrązowe lub czarne.
Rośliny nasienne wykształciły wiele przystosowań ułatwiających rozsiewanie nasion. Na zdjęciu nasiona maku
Źródło: Cynthia Cheney, Flickr, licencja: CC BY-SA 3.0.
Rośliny nasienne to najbardziej zróżnicowana grupa roślin. Dzięki wytwarzanym nasionom są bardziej odporne na warunki środowiskowe niż paprotniki. Zawarty w nasionie zarodek, okryty łupiną nasienną i wyposażony w tkankę odżywczą, zachowuje żywotność dłużej niż zarodnik. Tkanki roślin nasiennych są bardziej zróżnicowane i wyspecjalizowane w pełnieniu określonych funkcji niż tkanki paprotników.
Do nasiennych zalicza się rośliny nagonasienne i okrytonasienne.
Porównanie roślin nagonasiennych i okrytonasiennych
Cecha
Nagonasienne – iglaste
Okrytonasienne
Nasiona
nieosłonięte, powstają na łuskach szyszek; skrzydełka lotne ułatwiają rozsiewanie
powstają wewnątrz kwiatu i zostają osłonięte owocnią
Liście
na ogół wąskie i długie, przekształcone w igły (miłorząb wytwarza blaszki liściowe)
płaskie blaszki o różnych kształtach
Kwiaty
odpowiednikiem kwiatów są szyszki męskie i żeńskie
kwiaty obupłciowe lub jednopłciowe
Owoce
brak
owoce suche i mięsiste
Sposób zapylania
wiatropylne
wiatropylne, zapylane przez zwierzęta (głównie owadopylne) i rzadziej zapylane przez wodę
Rozsiewanie nasion
przez wiatr
przez wiatr, ptaki i inne zwierzęta, wodę
Formy
drzewa i krzewy
drzewa, krzewy, krzewinki i rośliny zielne
Przykłady roślin
sosna, jodła, jałowiec, cis
owies, dąb, kalina, słonecznik, kaktus
REvJNlQVD7Mnz
Ilustracja przedstawia młodą roślinę iglastą po wykiełkowaniu. Z łodygi na szczycie wyrasta pęk igieł.
Młoda roślina sosny, tuż po wykiełkowaniu
Źródło: Brent Miller, Flickr, licencja: CC BY-SA 3.0.
ibr0KxCdqe_d5e300
RWMjvRNHftn5f
Fotografia przedstawia pole uprawne. Leżą na nim owoce dyni, ich łodygi są uschnięte.
Rośliny okrytonasienne mają nasiona ukryte w owocach. Na zdjęciu owoce dyni
Źródło: Kam Abbott, Flickr, licencja: CC BY-SA 3.0.
RQA2In9pduTqh
Fotografia przedstawia skaliste zbocze, na którym rośnie kilka drzew. Drzewa mają bardzo grube pnie, z których wyrasta kilka dość cienkich gałązek pokrytych kępami liści.
Rośliny okrytonasienne żyją we wszystkich środowiskach. Na zdjęciu łodygi drzew przystosowane do gromadzenia wody.
Źródło: Rod Waddington, Flickr, licencja: CC BY-SA 3.0.
Więcej informacji o roślinach nasiennych znajdziesz w e‑materiałach:
Większość roślin nagonasiennych jest wiatropylna. Wymień ich przystosowania do takiego sposobu zapylania.
R1a7LIDmoBj0l
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zastanów się, jakie cechy musi mieć pyłek, aby móc być przenoszonym przez wiatr, oraz zwróć uwagę na lokalizację szyszek.
Nagonasienne są wysokimi drzewami i wytwarzają szyszki bliżej szczytu rośliny, co ułatwia wznoszenie pyłku przez wiatr. Produkują ogromne ilości pyłku, żeby zwiększyć szansę na zapylenie, a sam pyłek jest lekki i ma specjalne struktury ułatwiające unoszenie się w powietrzu. Szyszki żeńskie rozmieszczone są w zewnętrznych częściach korony.
1
Polecenie 5
Wiele drzew wiatropylnych wytwarza kwiaty wczesną wiosną przed pełnym rozwojem liści. Wyjaśnij, dlaczego kwitnienie odbywa się w tym okresie.
RCIykmEHWjFEw
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zwróć uwagę, że zarówno liście, jak i kwiaty rozwijają się na gałęziach koron drzew.
Duża część wiatropylnych drzew wytwarza kwiaty wczesną wiosną, żeby pyłek mógł dotrzeć do innych kwiatów tego samego gatunku, zanim rozwiną się w pełni liście, które będą utrudniać dostęp pyłku do kwiatów żeńskich.
Zadania
11
Ćwiczenie 1
RlWQJFSnukn0G
Zaznacz poprawną odpowiedź. Które drzewo iglaste występujące w Polsce zrzuca liście na zimę? Możliwe odpowiedzi: 1. Modrzew europejski, 2. Świerk pospolity, 3. Cis pospolity, 4. Jałowiec pospolity
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1A3VLG9oj2Mo1
Ćwiczenie 2
Połącz w pary nazwę rośliny z jej znaczeniem dla człowieka. Rzepak Możliwe odpowiedzi: 1. Roślina okrytonasienna cukrodajna., 2. Roślina okrytonasienna będąca używką., 3. Roślina okrytonasienna hodowana w sadach ze względu na smaczne owoce., 4. Roślina okrytonasienna stosowana jako przyprawa., 5. Roślina okrytonasienna stosowana do produkcji tkanin., 6. Roślina okrytonasienna wykorzystywana do produkcji leków ziołowych., 7. Roślina okrytonasienna zawierająca tłuszcze. Produkuje się z niej olej., 8. Roślina okrytonasienna wykorzystywana jako roślina ozdobna. Rumianek Możliwe odpowiedzi: 1. Roślina okrytonasienna cukrodajna., 2. Roślina okrytonasienna będąca używką., 3. Roślina okrytonasienna hodowana w sadach ze względu na smaczne owoce., 4. Roślina okrytonasienna stosowana jako przyprawa., 5. Roślina okrytonasienna stosowana do produkcji tkanin., 6. Roślina okrytonasienna wykorzystywana do produkcji leków ziołowych., 7. Roślina okrytonasienna zawierająca tłuszcze. Produkuje się z niej olej., 8. Roślina okrytonasienna wykorzystywana jako roślina ozdobna. Imbir Możliwe odpowiedzi: 1. Roślina okrytonasienna cukrodajna., 2. Roślina okrytonasienna będąca używką., 3. Roślina okrytonasienna hodowana w sadach ze względu na smaczne owoce., 4. Roślina okrytonasienna stosowana jako przyprawa., 5. Roślina okrytonasienna stosowana do produkcji tkanin., 6. Roślina okrytonasienna wykorzystywana do produkcji leków ziołowych., 7. Roślina okrytonasienna zawierająca tłuszcze. Produkuje się z niej olej., 8. Roślina okrytonasienna wykorzystywana jako roślina ozdobna. Len Możliwe odpowiedzi: 1. Roślina okrytonasienna cukrodajna., 2. Roślina okrytonasienna będąca używką., 3. Roślina okrytonasienna hodowana w sadach ze względu na smaczne owoce., 4. Roślina okrytonasienna stosowana jako przyprawa., 5. Roślina okrytonasienna stosowana do produkcji tkanin., 6. Roślina okrytonasienna wykorzystywana do produkcji leków ziołowych., 7. Roślina okrytonasienna zawierająca tłuszcze. Produkuje się z niej olej., 8. Roślina okrytonasienna wykorzystywana jako roślina ozdobna. Róża Możliwe odpowiedzi: 1. Roślina okrytonasienna cukrodajna., 2. Roślina okrytonasienna będąca używką., 3. Roślina okrytonasienna hodowana w sadach ze względu na smaczne owoce., 4. Roślina okrytonasienna stosowana jako przyprawa., 5. Roślina okrytonasienna stosowana do produkcji tkanin., 6. Roślina okrytonasienna wykorzystywana do produkcji leków ziołowych., 7. Roślina okrytonasienna zawierająca tłuszcze. Produkuje się z niej olej., 8. Roślina okrytonasienna wykorzystywana jako roślina ozdobna. Kawowiec Możliwe odpowiedzi: 1. Roślina okrytonasienna cukrodajna., 2. Roślina okrytonasienna będąca używką., 3. Roślina okrytonasienna hodowana w sadach ze względu na smaczne owoce., 4. Roślina okrytonasienna stosowana jako przyprawa., 5. Roślina okrytonasienna stosowana do produkcji tkanin., 6. Roślina okrytonasienna wykorzystywana do produkcji leków ziołowych., 7. Roślina okrytonasienna zawierająca tłuszcze. Produkuje się z niej olej., 8. Roślina okrytonasienna wykorzystywana jako roślina ozdobna. Brzoskwinia Możliwe odpowiedzi: 1. Roślina okrytonasienna cukrodajna., 2. Roślina okrytonasienna będąca używką., 3. Roślina okrytonasienna hodowana w sadach ze względu na smaczne owoce., 4. Roślina okrytonasienna stosowana jako przyprawa., 5. Roślina okrytonasienna stosowana do produkcji tkanin., 6. Roślina okrytonasienna wykorzystywana do produkcji leków ziołowych., 7. Roślina okrytonasienna zawierająca tłuszcze. Produkuje się z niej olej., 8. Roślina okrytonasienna wykorzystywana jako roślina ozdobna. Burak Możliwe odpowiedzi: 1. Roślina okrytonasienna cukrodajna., 2. Roślina okrytonasienna będąca używką., 3. Roślina okrytonasienna hodowana w sadach ze względu na smaczne owoce., 4. Roślina okrytonasienna stosowana jako przyprawa., 5. Roślina okrytonasienna stosowana do produkcji tkanin., 6. Roślina okrytonasienna wykorzystywana do produkcji leków ziołowych., 7. Roślina okrytonasienna zawierająca tłuszcze. Produkuje się z niej olej., 8. Roślina okrytonasienna wykorzystywana jako roślina ozdobna.
Połącz w pary nazwę rośliny z jej znaczeniem dla człowieka. Rzepak Możliwe odpowiedzi: 1. Roślina okrytonasienna cukrodajna., 2. Roślina okrytonasienna będąca używką., 3. Roślina okrytonasienna hodowana w sadach ze względu na smaczne owoce., 4. Roślina okrytonasienna stosowana jako przyprawa., 5. Roślina okrytonasienna stosowana do produkcji tkanin., 6. Roślina okrytonasienna wykorzystywana do produkcji leków ziołowych., 7. Roślina okrytonasienna zawierająca tłuszcze. Produkuje się z niej olej., 8. Roślina okrytonasienna wykorzystywana jako roślina ozdobna. Rumianek Możliwe odpowiedzi: 1. Roślina okrytonasienna cukrodajna., 2. Roślina okrytonasienna będąca używką., 3. Roślina okrytonasienna hodowana w sadach ze względu na smaczne owoce., 4. Roślina okrytonasienna stosowana jako przyprawa., 5. Roślina okrytonasienna stosowana do produkcji tkanin., 6. Roślina okrytonasienna wykorzystywana do produkcji leków ziołowych., 7. Roślina okrytonasienna zawierająca tłuszcze. Produkuje się z niej olej., 8. Roślina okrytonasienna wykorzystywana jako roślina ozdobna. Imbir Możliwe odpowiedzi: 1. Roślina okrytonasienna cukrodajna., 2. Roślina okrytonasienna będąca używką., 3. Roślina okrytonasienna hodowana w sadach ze względu na smaczne owoce., 4. Roślina okrytonasienna stosowana jako przyprawa., 5. Roślina okrytonasienna stosowana do produkcji tkanin., 6. Roślina okrytonasienna wykorzystywana do produkcji leków ziołowych., 7. Roślina okrytonasienna zawierająca tłuszcze. Produkuje się z niej olej., 8. Roślina okrytonasienna wykorzystywana jako roślina ozdobna. Len Możliwe odpowiedzi: 1. Roślina okrytonasienna cukrodajna., 2. Roślina okrytonasienna będąca używką., 3. Roślina okrytonasienna hodowana w sadach ze względu na smaczne owoce., 4. Roślina okrytonasienna stosowana jako przyprawa., 5. Roślina okrytonasienna stosowana do produkcji tkanin., 6. Roślina okrytonasienna wykorzystywana do produkcji leków ziołowych., 7. Roślina okrytonasienna zawierająca tłuszcze. Produkuje się z niej olej., 8. Roślina okrytonasienna wykorzystywana jako roślina ozdobna. Róża Możliwe odpowiedzi: 1. Roślina okrytonasienna cukrodajna., 2. Roślina okrytonasienna będąca używką., 3. Roślina okrytonasienna hodowana w sadach ze względu na smaczne owoce., 4. Roślina okrytonasienna stosowana jako przyprawa., 5. Roślina okrytonasienna stosowana do produkcji tkanin., 6. Roślina okrytonasienna wykorzystywana do produkcji leków ziołowych., 7. Roślina okrytonasienna zawierająca tłuszcze. Produkuje się z niej olej., 8. Roślina okrytonasienna wykorzystywana jako roślina ozdobna. Kawowiec Możliwe odpowiedzi: 1. Roślina okrytonasienna cukrodajna., 2. Roślina okrytonasienna będąca używką., 3. Roślina okrytonasienna hodowana w sadach ze względu na smaczne owoce., 4. Roślina okrytonasienna stosowana jako przyprawa., 5. Roślina okrytonasienna stosowana do produkcji tkanin., 6. Roślina okrytonasienna wykorzystywana do produkcji leków ziołowych., 7. Roślina okrytonasienna zawierająca tłuszcze. Produkuje się z niej olej., 8. Roślina okrytonasienna wykorzystywana jako roślina ozdobna. Brzoskwinia Możliwe odpowiedzi: 1. Roślina okrytonasienna cukrodajna., 2. Roślina okrytonasienna będąca używką., 3. Roślina okrytonasienna hodowana w sadach ze względu na smaczne owoce., 4. Roślina okrytonasienna stosowana jako przyprawa., 5. Roślina okrytonasienna stosowana do produkcji tkanin., 6. Roślina okrytonasienna wykorzystywana do produkcji leków ziołowych., 7. Roślina okrytonasienna zawierająca tłuszcze. Produkuje się z niej olej., 8. Roślina okrytonasienna wykorzystywana jako roślina ozdobna. Burak Możliwe odpowiedzi: 1. Roślina okrytonasienna cukrodajna., 2. Roślina okrytonasienna będąca używką., 3. Roślina okrytonasienna hodowana w sadach ze względu na smaczne owoce., 4. Roślina okrytonasienna stosowana jako przyprawa., 5. Roślina okrytonasienna stosowana do produkcji tkanin., 6. Roślina okrytonasienna wykorzystywana do produkcji leków ziołowych., 7. Roślina okrytonasienna zawierająca tłuszcze. Produkuje się z niej olej., 8. Roślina okrytonasienna wykorzystywana jako roślina ozdobna.
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1eAe3cmDsif81
Ćwiczenie 3
Zadanie interaktywne.
Zadanie interaktywne.
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY 3.0, źródło fotografii: Pixabay, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1IyX6mhe9T9l
Ćwiczenie 3
Uzupełnij tekst odpowiednimi słowami.
Uzupełnij tekst odpowiednimi słowami.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R18gsGQd4LmIO1
Ćwiczenie 4
Wskaż cechy budowy świerka, na podstawie których można odróżnić tę roślinę od innych krajowych drzew iglastych. Możliwe odpowiedzi: 1. wysokość rośliny, 2. typ korzenia, 3. wielkość szyszek, 4. długość i kształ igieł, 5. liczba igieł na skróconym pędzie, 6. obecność kory
Źródło: Alicja Kasińska, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 5
R68x41hWhdQrI
Wskaż nazwę tkanki, której dotyczy opis.
Jest zbudowana z żywych komórek, występuje w szybko rosnących częściach roślin, na przykład w ogonkach liściowych i młodych łodygach, które chroni przed złamaniem. Możliwe odpowiedzi: 1. wzmacniająca – twardzica, 2. wzmacniająca – zwarcica, 3. okrywająca – skórka, 4. twórcza – miazga
Źródło: Alicja Kasińska, licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 6
Owoce wykazują różne przystosowania do rozsiewania zawartych w nich nasion.
R1bDZ6t0TaK5H
Ilustracja przedstawia owoce: jarzębiny, grochu i klonu. Owoce jarzębiny są czerwone i mięsiste, okrągłego kształtu. Owoc grochu ma postać podłużnego, zielonego strąku, w którym zamknięte są nasiona. Owoc klonu ma postać połączonych po 2 lekkich orzechów z charakterystycznymi skrzydełkami.
Owoce jarzębiny, grochu i klonu
Źródło: licencja: CC BY-SA 3.0.
Określ, w jaki sposób rozsiewane są nasiona roślin przedstawionych na ilustracjach, zaznaczając odpowiednie komórki tabeli.
Określ, w jaki sposób rozsiewane są nasiona jarzębiny, grochu oraz klonu, zaznaczając odpowiednie komórki w tabeli.
RIqpVfWW7QjJV
Łączenie par. .
Łączenie par. .
Źródło: Alicja Kasińska, licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 7
R7rrVK3amXtL5
Ilustracja przedstawia przekrój poprzeczny przez kwiat. Widoczny jest słupek z dziesięcioma zalążniami, cztery pręciki oraz trzy różowe płatki, oznaczone literą X.
Przekrój poprzeczny przez kwiat
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Uzupełnij opis kwiatu i rośliny, z której on pochodzi, tak aby tekst przedstawiał prawdziwe informacje. W każdym zdaniu wybierz właściwy fragment.
Na podstawie opisu alternatywnego uzupełnij opis kwiatu i rośliny, z której on pochodzi, tak aby tekst przedstawiał prawdziwe informacje. W każdym zdaniu wybierz właściwy fragment.
Na podstawie odpisu alternatywnego uzupełnij opis kwiatu i rośliny, z której on pochodzi, tak aby tekst przedstawiał prawdziwe informacje. W każdym zdaniu wybierz właściwy fragment.
R1EG37CHy82kH
Wskaż poprawny opis kwiatu i rośliny, z której on pochodzi. Kwiat przedstawiony na ilustracji jest jednopłciowyobupłciowy, a roślina jest jednopiennadwupienna.
Wskaż poprawny opis kwiatu i rośliny, z której on pochodzi. Kwiat przedstawiony na ilustracji jest jednopłciowyobupłciowy, a roślina jest jednopiennadwupienna.
Źródło: Alicja Kasińska, licencja: CC BY-SA 3.0.
Ilustracja do ćwiczeń 8 i 9
R1HmClD2ag6pq
Ilustracja przedstawia korzeń palowy, od którego odchodzą korzenie boczne oznaczone numerem 5. Poniżej znajduje się strefa oznaczona numerem 4, w której znajdują się liczne wypustki. Pod nią leży naga część korzenia oznaczona numerem 3. Pod strefą oznaczoną numerem 3 znajduje się strefa oznaczona numerem 2, w której komórki intensywnie się dzielą. Zaokrąglony wierzchołek korzenia oznaczono numerem 1.
Budowa korzenia rośliny nasiennej
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R5picZZGcfUBr21
Ćwiczenie 8
Łączenie par. Wskaż odpowiedź, w której oznaczeniom cyfrowym przypisano właściwe nazwy.. A. Możliwe odpowiedzi: 1, 2, 3, 4, 5. B. Możliwe odpowiedzi: 1, 2, 3, 4, 5. C. Możliwe odpowiedzi: 1, 2, 3, 4, 5
Łączenie par. Wskaż odpowiedź, w której oznaczeniom cyfrowym przypisano właściwe nazwy.. A. Możliwe odpowiedzi: 1, 2, 3, 4, 5. B. Możliwe odpowiedzi: 1, 2, 3, 4, 5. C. Możliwe odpowiedzi: 1, 2, 3, 4, 5
Źródło: Alicja Kasińska, licencja: CC BY-SA 3.0.
RAw55rHW8JpZc2
Ćwiczenie 9
Wybierz poprawne dokończenie zdania. Intensywne podziały komórek odbywają się w: Możliwe odpowiedzi: 1. stożku wzrostu., 2. czapeczce., 3. strefie wydłużania., 4. strefie włośnikowej.
Źródło: Alicja Kasińska, licencja: CC BY-SA 3.0.
21
Ćwiczenie 10
RtmUg2QrAf1e7
Rozwiąż krzyżówkę: podaj nazwy rodzajów kwiatostanów przedstawionych na zdjęciach.
Rozwiąż krzyżówkę: podaj nazwy rodzajów kwiatostanów przedstawionych na zdjęciach.
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY 3.0, źródło fotografii: NoName_13, Couleur, Etienne GONTIER, jhenning, Pixabay, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1Bt0GoXRXv5a
Odpowiedz na pytania lub uzupełnij tekst. 1. Kwiatostan stokrotki., 2. Kwiatostan koniczyny., 3. Kwiatostan konwalii., 4. Kwiatostan owsa.
Odpowiedz na pytania lub uzupełnij tekst. 1. Kwiatostan stokrotki., 2. Kwiatostan koniczyny., 3. Kwiatostan konwalii., 4. Kwiatostan owsa.
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY-SA 3.0.
Rctk6QCGcJ1fT
Podaj definicję otrzymanego w haśle organu i wyjaśnij, jakie jest jego znaczenie w życiu rośliny. (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Aby otrzymać poprawne hasło, przypomnij sobie rodzaje kwiatostanów.
Owoc to organ, który występuje u roślin okrytonasiennych. Powstaje z zalążni słupka. Zawiera nasiona i służy do ich rozsiewania.
2
Ćwiczenie 11
R1HowHWwgj5On
8 fotografii w dwóch rzędach. 1. Grupa suchych, brązowych owoców otoczonych twardymi włoskami. 2. Owocnik na tle ściółki. 3. Kępa drobnych szarozielonych łodyżek z listkami. 4. Pierzastozłożone liście zwinięte na szczycie. 5. Dno zbiornika wodnego. Na dnie leży zielona plecha. 6. Zielony pęd, z którego w równomiernych odstępach wyrastają w okółkach pędy boczne. 7. Gałązka z igłami i różowymi szyszkami. 8. Żółto-zielona plecha porastająca korę drzewa.
8 fotografii w dwóch rzędach. 1. Grupa suchych, brązowych owoców otoczonych twardymi włoskami. 2. Owocnik na tle ściółki. 3. Kępa drobnych szarozielonych łodyżek z listkami. 4. Pierzastozłożone liście zwinięte na szczycie. 5. Dno zbiornika wodnego. Na dnie leży zielona plecha. 6. Zielony pęd, z którego w równomiernych odstępach wyrastają w okółkach pędy boczne. 7. Gałązka z igłami i różowymi szyszkami. 8. Żółto-zielona plecha porastająca korę drzewa.
Źródło: Alicja Kasińska, licencja: CC BY 3.0, źródło fotografii: Tomorrow Sp. z o.o., Frank Vincentz, Ron Pastorino, Joshua Mayer, Marcel Grieder, UuMUfQ, Magnefl, Kruczy89, Randi Hausken, Dan Zen, Norbert Nagel, Wikimedia Commons, Flickr, licencja: CC BY-SA 3.0.
Źródło: reż. GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Nagranie ukazujące dużą sosnę.
RHJTJe7MrakVR
Nazwa gatunku: Tu uzupełnij
Nazwa gatunku: Tu uzupełnij
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RxyZSMeKZg6DK
Podaj nazwę opisanego gatunku. Okazałe drzewo, które ma po dwie igły zebrane w pęczkach. Są zimotrwałe. Wytwarza kwiatostany męskie i żeńskie. Jest rośliną wiatropylną i wiatrosiewną. Opisany gatunek to: Tu uzupełnij.
Podaj nazwę opisanego gatunku. Okazałe drzewo, które ma po dwie igły zebrane w pęczkach. Są zimotrwałe. Wytwarza kwiatostany męskie i żeńskie. Jest rośliną wiatropylną i wiatrosiewną. Opisany gatunek to: Tu uzupełnij.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1Yk2Pvmh9pEW
Przedstawiony gatunek należy do roślin: nagonasiennychokrytonasiennych.
Przedstawiony gatunek należy do roślin: nagonasiennychokrytonasiennych.
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY-SA 3.0.
21
Ćwiczenie 13
Rozpoznaj tkanki roślinne i podaj nazwy organów, w których występują.
Podaj nazwy organów, w których występują tkanki roślinne takie jak miękiszowe, skórki i włośniki.
Rn6NJ0gAw3Zil
Ilustracja przedstawia tkanki oznaczone A‑C. Tkana A jest zbudowana z okrągłych komórek, w których znajdują się liczne podłużne chloroplasty. Tkanka B zbudowana jest z pojedynczej warstwy przylegających do siebie ściśle komórek, pozbawione chloroplastów. Tkanka C przedstawia cylindryczne, długie komórki z uwypukleniami
Rodzaje tkanek roślinnych
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY-SA 3.0.
R5BfiTXvwsdqf
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zwróć uwagę na kształt komórek i zastanów się, jaką mogą one pełnić funkcję.
A – tkanka miękiszowa, występuje w liściach i łodygach; B – skórka, pokrywa łodygi i liście; C – włośniki, są obecne na powierzchni korzeni.
21
Ćwiczenie 14
Uzasadnij, czy podział roślin na lądowe i wodne jest podziałem systematycznym.
R1WstVRuGmXpM
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zwróć uwagę, jakie cechy są brane pod uwagę przy tworzeniu podziałów systematycznych.
Podział na rośliny lądowe i wodne nie jest podziałem systematycznym, ponieważ nie uwzględnia pokrewieństwa i podobieństw między roślinami, lecz jedynie środowisko ich życia.
21
Ćwiczenie 15
Rzd824LF3uaX8
Zdjęcie przedstawia roślinę o niezdrewniałej, zielonej łodydze. Wytwarza fioletowe kwiaty zebrane w grona. Ma dłoniasto ułożone liście.
Łubin trwały
Źródło: Aleksandra Zarzycka, GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Określ, do której grupy roślin nasiennych zaliczana jest przedstawiona na zdjęciu roślina. Podaj, jaką formę (drzewo, krzew, krzewinka, roślina zielna) reprezentuje ten gatunek.
Określ, do której grupy roślin nasiennych zaliczany jest łubin trwały. Podaj, jaką formę (drzewo, krzew, krzewinka, roślina zielna) reprezentuje ten gatunek.
RNMriytoWPJLq
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zwróć uwagę na budowę pędu i kwiatów.
Przedstawiona na zdjęciu roślina zaliczana jest do roślin okrytonasiennych. Jest rośliną zielną.
31
Ćwiczenie 16
R1LcnzbOQ2NVI
Kolorem zielonym zaznacz zdania prawdziwe, a kolorem czerwonym fałszywe. Rośliny nagonasienne to drzewa, krzewy, krzewinki i rośliny zielne. Rośliny okrytonasienne wytwarzają zarodniki. U roślin nagonasiennych i okrytonasiennych występują zalążki. Rośliny nagonasienne wytwarzają owoce. Nasiona pełnią funkcję przetrwalną. W skład nasiona wchodzą: zarodek, tkanka odżywcza oraz łupina nasienna.
Kolorem zielonym zaznacz zdania prawdziwe, a kolorem czerwonym fałszywe. Rośliny nagonasienne to drzewa, krzewy, krzewinki i rośliny zielne. Rośliny okrytonasienne wytwarzają zarodniki. U roślin nagonasiennych i okrytonasiennych występują zalążki. Rośliny nagonasienne wytwarzają owoce. Nasiona pełnią funkcję przetrwalną. W skład nasiona wchodzą: zarodek, tkanka odżywcza oraz łupina nasienna.
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY-SA 3.0.
RV9VBMjbms3Kj
Wpisz literę P obok zdań prawdziwych i F obok zdań fałszywych. Tu uzupełnij Rośliny nagonasienne to drzewa, krzewy, krzewinki i rośliny zielne. Tu uzupełnij Rośliny okrytonasienne wytwarzają zarodniki. Tu uzupełnij U roślin nagonasiennych i okrytonasiennych występują zalążki. Tu uzupełnij Rośliny nagonasienne wytwarzają owoce. Tu uzupełnij Nasiona pełnią funkcję przetrwalną. Tu uzupełnij W skład nasiona wchodzą: zarodek, tkanka odżywcza oraz łupina nasienna.
Wpisz literę P obok zdań prawdziwych i F obok zdań fałszywych. Tu uzupełnij Rośliny nagonasienne to drzewa, krzewy, krzewinki i rośliny zielne. Tu uzupełnij Rośliny okrytonasienne wytwarzają zarodniki. Tu uzupełnij U roślin nagonasiennych i okrytonasiennych występują zalążki. Tu uzupełnij Rośliny nagonasienne wytwarzają owoce. Tu uzupełnij Nasiona pełnią funkcję przetrwalną. Tu uzupełnij W skład nasiona wchodzą: zarodek, tkanka odżywcza oraz łupina nasienna.
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY-SA 3.0.
RvZRgSSLOC2Hn
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Przypomnij sobie informacje dotyczące roślin nagonasiennych i okrytonasiennych.
Rośliny okrytonasienne to drzewa, krzewy, krzewinki i rośliny zielne. Rośliny nagonasienne to drzewa i krzewy.
Rośliny zarodnikowe wykształcają zarodniki. Rośliny okrytonasienne należą do roślin nasiennych, które wykształcają nasiona.
Rośliny okrytonasienne wykształcają owoce. Rośliny nagonasienne nie wytwarzają owoców.
31
Ćwiczenie 17
Klasyfikowanie jest sposobem grupowania organizmów według określonych kryteriów. Wymień kryteria, na podstawie których wyróżniono następujące grupy systematyczne organizmów: mchy i paprotniki, rośliny nagonasienne i rośliny okrytonasienne.
Rpnr9vFN2QswC
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zwróć uwagę na elementy budowy, które występują tylko w jednej grupie roślin z każdej pary.
Kryterium rozróżnienia pomiędzy mchami i paprotnikami stanowi wykształcenie organów roślinnych – korzenia, pędu i liści, a klasyfikacja roślin nagonasiennych i okrytonasiennych opiera się na wytwarzaniu osłon nasiennych (owoców).
31
Ćwiczenie 18
Wymień grupy organizmów, które produkują zarodniki, i te, które wytwarzają nasiona. Wyjaśnij, dlaczego zarodniki w porównaniu z nasionami są słabiej przystosowane do pełnienia funkcji przetrwalnika.
R6GDWax6mIoUe
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zwróć uwagę na elementy, które występują w nasionach, a nie występują w zarodnikach.
Zarodniki produkowane są przez mchy i paprocie, a nasiona – przez rośliny nasienne (nagonasienne i okrytonasienne). Nasiona są lepiej przystosowane do pełnienia funkcji przetrwalnika ze względu na obecność łupiny nasiennej oraz materiałów zapasowych dla zarodka, które nie występują u zarodników.
3
Ćwiczenie 19
R1OPSbXYYc8Zk
Nagranie ukazujące dużą sosnę.
Nagranie ukazujące dużą sosnę.
Sosna
Źródło: reż. GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Źródło: reż. GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Nagranie ukazujące dużą sosnę.
RWGkDZyMKybzX
Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Przedstawione na powyższym filmie zjawisko to: Możliwe odpowiedzi: 1. wiatropylność., 2. wiatrosiewność.
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 20
RNAzzQkRlbSWX
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Przypomnij sobie, na czym polega proces pylenia.
Ziarna pyłku są produkowane przez szyszki męskie.
Podczas pylenia sosny ziarna pyłku osiadają na wszystkich powierzchniach. Niektóre z nich trafiają na znajdujące się na szyszkach żeńskich zalążki. Wówczas rozpoczyna się proces kiełkowania ziarna pyłku, podczas którego wyrasta łagiewka pyłkowa, dostarczająca komórki plemnikowe do zalążka.
31
Ćwiczenie 20
Staś wie, że na szczycie korzenia znajduje się stożek wzrostu. Chłopiec postawił hipotezę, że odcięcie wierzchołka korzenia spowoduje całkowite zatrzymanie jego wzrostu na długość. Później zaplanował i przeprowadził doświadczenie. 1. Wskaż rysunki, które w doświadczeniu Stasia ilustrują:
zestaw kontrolny;
zestaw badawczy;
wynik doświadczenia.
2. Odpowiedz na pytania:
Czy hipoteza Stasia została potwierdzona? Odpowiedź uzasadnij.
Co mógłbyś doradzić początkującemu ogrodnikowi, który chciałby uzyskać sadzonki z dobrze rozwiniętym systemem korzeniowym?
R1Nd3ASteC0n4
Ilustracja przedstawia 4 naczynia A‑D, każde z korzeniem. A mały korzeń, B - taki sam korzeń z zaznaczoną poziomą linią odcięcia końcówki. Umiejscowiona jest w jednej piątej wysokości. C - korzeń rozrośnięty na boki, ale nie w dół, D - korzeń rozrośnięty w dół i na boki.
Elementy układu doświadczalnego Stasia
Źródło: Anita Mowczan, licencja: CC BY-SA 3.0.
R15283yxdGSkJ
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pamiętaj, że zestaw badawczy służy zobrazowaniu jakiegoś efektu. Zmienia się w nim czynnik, którego wpływ sprawdzamy. Natomiast zestaw kontrolny stanowi odniesienie dla wyników uzyskanych w zestawie badawczym.
Zestaw kontrolny: A; zestaw badawczy: B; wynik doświadczenia: C i D.
Hipoteza Stasia się potwierdziła – odcięcie wierzchołka korzenia powoduje całkowite zatrzymanie jego wzrostu na długość. Z tego względu początkujący ogrodnicy powinni zwracać szczególną uwagę, żeby nie uszkodzić wierzchołka korzenia, np. przy przesadzaniu sadzonek.
Projekt
Doświadczenie 1
Problem badawczy: Od czego zależy tempo parowania wody z rośliny?
Hipoteza 1
Hipoteza 1
Tempo parowania wody z rośliny zależy od powierzchni liścia.
Hipoteza 2
Hipoteza 2
Tempo parowania wody z rośliny zależy od obecności warstwy nieprzepuszczającej wody.
Co będzie potrzebne
trzy ręczniki papierowe
duża taca
kartka papieru
tłuszcz
Próba kontrolna
zwilżony wodą ręcznik papierowy rozłożony na tacy umieszczonej na nasłonecznionym parapecie
Próby badawcze
zwilżony wodą i zwinięty w rulon ręcznik papierowy, ułożony na tacy umieszczonej na nasłonecznionym parapecie
zwilżony wodą i zwinięty w rulon ręcznik papierowy owinięty kartką papieru posmarowaną tłuszczem, ułożony na tacy umieszczonej na nasłonecznionym parapecie
Instrukcja
Zwilż kawałki ręcznika wodą, tak żeby były mokre, ale nie ociekające.
Ręcznik nr 1 rozłóż na dużej tacy.
Ręcznik nr 2 zwiń w rulon i umieść go obok pierwszego.
Ręcznik nr 3 zwiń w rulon i owiń kartką papieru posmarowaną tłuszczem w taki sposób, żeby ręcznik z niej nie wystawał. Połóż ręcznik na tacy.
Umieść tacę na nasłonecznionym parapecie.
Włącz stoper. W karcie zanotuj, po jakim czasie wyschną poszczególne kawałki ręcznika. Wyciągnij wnioski i zweryfikuj hipotezę.
W karcie zapisz swoje refleksje. Odpowiedz na pytania:
Czego modelem są arkusze ręcznika?
Które ręczniki pomogą w weryfikacji pierwszej hipotezy, a które w weryfikacji drugiej hipotezy?
Które ręczniki stanowią próby kontrolne i dlaczego właśnie one?
